آوای دنا-نعمت الله درتاج :
سابقه تاریخی و پیدایش شوراها ی شهر وروستا: همه چیز در باره شورا ها ، به اولین مجلس شورای ملی در سال 1325بر می گردد.
اولین بار پس از انقلاب مشروطیت ،طرح قانون انجمن های ایا لتی و ولایتی در تاریخ 1325به تصویب اولین مجلس شورای ملی رسید. انجمن هایی که که بلا فاصله از طرف اهالی انتخاب می شدند ،اختیارات تامه در اصلاحات راجع به منافع عامه را داشتند. اما ترس وهراس حکومت از توزیع قدرت میان مردم می توانست تبد یل به مانعی در برابراجرای این قانون نگردد.؟ خیر. چرا که روند حوادث بعدی نشان دادحکومتهای بعدی که در قالب مشروطیت بر مردم حکو مت می کردند امابدلیل ماهیت استبدادی پنهانی که داشتند،وجود انجمنها ی ایالتی وولایتی را چالشی در راه استوار سازی و نها دینه کردن نظام استبدادی خود می دیدند ، سعی در تعطیل کردن این نهاد دموکراتیک کردند.
چنا نچه محمد علی شاه اقدام به تعطیل کردن اولین انجمن ولا یتی که در تبریز متولد شده بود کرد. اما از آنجاییکه مردم تبریز و سایر نقاط ایران خود را موظف به پاسداری از دست آوردهای نهضت آزادی خواهی مشروطیت می دانستند ، به شدت در مقابل محمد علی شاه مقا ومت کردند.و تولد انجمن های ایا لتی و ولا یتی را مکمل نهضت مشرو طیت می دانستند.
در اوخر جنگ جها نی دوم بود که دولت شوروی، برای کسب پاره ای امتیازات منطقه ای، برای اینکه دولت ایران را تحت فشار قرار دهد،بحث انتخا بات این انجمن ها را مهم و جدی گرفته و خوا هان اجرای این مصوبه مجلس شورای ملی شد. این در حالی بود که تا این زمان این موضوع فقط زینت دهنده مرا منامه احزاب سیاسی بود.
در تاریخ 6 تیر ماه 1329رزم آرا نخست وزیر شد. وی در اولین جلسه رأی اعتماد کا بینه خود در مجلس شورای ملی گفته بود "در طرز کار اداره کشوراز طریق واگذاری کا رهای عمومی بدست مردم،از طریق انجمن های محلی ده، روستا، بخش و شهرستان و استان می باشد." وی اولین کسی بود که بطور جدی مسئله انجمن های ایالتی وولا یتی را پیگیری نمود و جزء رئوس بر نامه دولت خود آورده بود. ( وجود انجمن های ایا لتی و ولا یتی در متمم قانون اساسی مشروطیت در قالب اصول 90 تا 93 آورده شده بود.)مجا دله سختی در مجلس برسر حدود و اختیارات انجمن ها ی ایا لتی وولا یتی درگرفت.
استد لال مخا لفین بیشتر جنبه سیاسی داشت تا تخصصی. آنها چنین استد لال می کردند که چون آمریکا یی ها و انگلیسی ها از این بر نامه دولت رزم آرا حمایت می کنند، آنها قصد ایجاد یک حکومت فدرال به شیوه کشور آمریکا را در ایران دارندو در زیر پوست این برنامه، تجزیه ایران گنجانده شد.
در حقیقت مخا لفت با انجمن های ایا لتی و ولایتی در این مجلس صرف نظر از اینکه توسط چه کسی به مجلس ارایه گردیده بود، با عث از دست رفتن یک فرصت تاریخی ملت ایران برای نزدیک شدن به اهداف دموکراسی خواهانه خود بود که سا لها برای آن مبارزه می کردند. الته این چنین به نظر می رسد که این ناشی از کج فهمی یا بد فهمی برخی از نما یندگان مجلس بود. البته گسترده بودن حدود و اختیارات انجمن های ایا لتی و ولا یتی و نقش نظارتی دولت مرکزی این حسا سیت ها راافزایش می داد.
دردوره پهلوی پسر ، روند تغییردر انجمن ها شدت بیشتری بخود گرفت و حسا سیتها نسبت به آن رو به افزایش گذاشت. تغییراتی که در دوره نخست وزیری علم در ما هیت انجمن ها بوجود آمد تبدیل به یک چالش بزرگ گردید. این تغییرات بیشتر به دلیل اشتیاق فزاینده رضا شاه و فرزندش به دخالت مستقیم در انتخابا تهای گونا گون بود. به همین دلیل هردو ما یل بودند که هم نما یندگان مجلس وهم نما یندگان انجمن های ایالتی وولا یتی در یک مسیر بیا فتند.
اسد الله علم با این دیدگاه که در داخل مردم تصور کنند در سرنوشت خود دخیل هستند و با انتخاب نما یندگان خود می توانند تغییرات سیاسی را بوجود بیاورند و از طرفی درسطح بین المللی نیز ژست جمهوری خواهی به خود بگیرد و از فشار اینکه حکومت ایران دیکتاتوری است بکاهد، از برگزاری انتخا بات انجمن های ایالتی و ولا یتی به شدت وبا تبلیغات زیادی حمایت می کرد.
بطوری که به مجا دله باشاه پرداخت.مقا ومت شاه در برابر برگزاری انتخابات انجمن ها، به دلیل ترسی بود که وی از دخالت مردم در امو سیاسی داشت. تغییردرمحتوای لایحه انجمنها باعث واکنش روحا نیون از جمله امام خمینی(ره)را به دنبال داشت که همین موضوع آغازی شد بر مبارزات انقلابی مردم علیه شاه. وبعدها به عنوان یکی از ریشه های انقلاب اسلامی مطرح گردید.
با پیدایش انقلاب اسلامی در سال 57 درصورت انجمنهای ایا لتی وولایتی تغییراتی به وجود آمد . ابتدا نام آنها به شورای شهر وروستا تغییرنمود که بر گرفته از دو سوره از قرآن کریم بود.("وامرهم شوری بینهم "و "شاورهم فی الامر"). هر چند شورا ها درقانون اساسی جمهوری اسلامی جا یگاه مهمی پیدا کردند ، اما همچنان بحث بر سر حدود و اختیارات آنها محل مجا دله گردید.
باوجود اختلاف برسر موضوع فوق اولین انتخابات شوراهای شهر وروستا در20 مهر ماه سال 58در 150شهر بر گزار گردید، البته این انتخا بات بدون حاشیه نبود . در 20شهرانتخا بات باطل اعلام شد و برخی از حوزه های رای گیری متوقف گردید.اما وزیر کشور طی سخنانی وظایف شورا هارا اینگونه بیان نمود:
"فعا لیتهای بهداشتی و درمانی، آموزشی،اقتصادی،مالی، انتظامی،پرورشی،مسکن،آمادگی ملی،ارزاق وهمچنین وظایفی در حوزه شهرداری."حمایت از نظا م شورایی به حد ممکن خود رسیده بود بطوریکه برخی دیدگاهی داشتند مبنی بر اینکه نظام سیاسی کشور باید بر اساس شورا اداره شود. یعنی کار نخست وزیر و رئیس جمهور را به شورا واگذار کنند و یک ولی فقیه دررأس شورا قرار بگیرد. باشروع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بحث پیرامون موضوع فوق موقتأ فراموش شد و مدت 20 سال انتخا بات شورا ها تعطیل شد.
در سال 76در دوره اصلاحات مجدداًبحث انتخابات شو را ها بالا گرفت و 8اردیبهشت ماه پس از 20 سال به عنوان روز شورای شهر وروستا در تقویم دولت اصلا حات ثبت گردید.انتخا بات شورا هادر دستور کار وزارت کشور قرار گرفت و انتخابات برگزارشد. پس از دوره اصلا حات برای ایجاد تمرکز در برگزاری انتخابات های گونا گون، سر نوشت انتخابات شورا های شهر وروستابا یک وقت اضا فه دوسالهبه خود گرفت،وبا انتخا بات ریاست جمهوری گره خورد که برای شروع مجدد و پیدا کردن روند عادی خود در 24 خرداد 92 این انتخابات بر گزار خواهد شد.
جایگاه ونقش سیاسی شوراها در کجا ی هرم سیاسی کشور قرار گرفته اند.؟
فلسفه وجودی شورا ها نماد دمو کراسی سیاسی و مردم سالاری و درجهت مهار قدرت دولتها می باشند. به تعبیر دیگر گامی درجهت کوچک کردن دولتها می باشند. شورا ها را باید جزء نها دهای مردمی و غیر دولتی محسوب کرد. درصورتی که شورا ها مطا بق با تعریفی که از جا یگاه آنها شده مورد عنا یت قرار گیرند می توانند در مقام اجرا بخشی مهم از تصمیمهای دولت رابه آنها واگذار نمود.
شورا ها امروزه در زندگی مردم ایران به عنوان یک نهاد اصیل و بومی ودر عین حال بازویی توانمند دمو کراسی در کنار سایر نها دهای حکومتی محسوب می گردد. دریک نگاه کلی از جنبه ی کار کردی و با توجه به نقشی که نهاد شورا ها می توانند به عهده بگیرند، می توان ویژگی های ذیل رابرای این نهاد مردمی درنظر گرفت:
اولاً، شوراها می توانند در جهت رشد وشکو فایی جا معه مدنی بر خواسته از عمق توده مردم کمک شایان توجهی نمایند.
ثانیاً،اگر شوراها ازافراد متخصص و مفید وبا ویژگیهای خاص خودتشکیل گردند،کارایی خیلی زیادی خواهند داشت چرا که محدوده اختیارات مردمی شوراها گسترده می باشد و تا حد مناسبی از قدرت اجرایی خوبی برخوردار می باشندو پشوانه مردمی کافی جهت مدیریت مسائل سیاسی واجتماعی دارد.
ثا لثاً،درجهت ارتباط مردم و حکومت می توانند نقش یک حلقه اتصال بسیار محکم و قوی را برعهده بگیرند.
رابعاً، به جهت نما ینده مردم بودن،می توانند مطا لبات مردم رابا نهاد ها وارگانهای دولتی وذی ربط گوشزد نموده و تا حصول نتیجه پیگیری های لازم را به عمل آورند.
خامساً، با توجه به اینکه بر خواسته از متن مردم هستند،و آشنایی کامل ازاجتماع دارند،به راحتی می توانندمنا بع فکری جدیدی برای فعا لیتهای اجتماعی از مردم بدست آورند، وپتا نسیل کافی برای هرکاری با زیر بنای فکری رادارند.به عبارت دیگر،دولت هارا در انجام وظا یفشان به نحو سریعتروسازنده تری یاری دهند ومی توانند مکمل فعا لیت های دولت باشند و به مثا به یک پا رلمان با مقیاس کوچکتری عمل نمایند.
البه شورا ها تارسیدن به اهداف اصلی خود از یک سو نیازمند مراقبتهای ویژه هستند و از سویی نیازمند خوردن چکش های انضباطی و قانونی می باشند،که این خود نیز نیازمند زمینه سازی فرهنگ عمومی و ارتقای سطح آگا هی مردم می باشد . نکته آخر اینکه فرهنگسازی و الگو سازی صحیح با داشتن دو ویژگی مردمی و عملی به عهده متولیان فرهنگ عمومی مردم می باشد که در این راستا نباید از نقش نخبگان و چهره های علمی غا فل ماند.
واما، چالشها و آفتهای فرا روی شورا ها........؟
نخسیتین چا لشی که فرا روی شورا ها می باشد،از بطن کاندیدا ها برمی خیزد.این مو ضوع که یک کاندید با کدام نگرش و با کدام هدف وارد عر صه انتخا بات می شود خیلی مهم است. همه می دانیم که مشکلات هر شهر در سه حوزه می باشد.
1- حوزه مهندسی و عمرانی 2- حوزه فرهنگی اجتماعی 3- حوزه بر نامه ریزی و عملیاتی . بنابراین یک کاندید شورا اول توانمندی های خودش را برای کار دریکی از این حوزه ها بسنجد بعد به عنوان نا مزد درانتخابات شرکت نماید. حال اگر این کا ندیدا، در هریک از حوزه های نامبرده در بالا تخصصی نداشته باشد بر نامه ای برای حل معضلات ومشکلات طراحی نکرده باشد،چه لزومی دارد که صرفاً به دلیل تعصبات قومی وقبیله ای وارد صحنه انتخابات شود.؟ چا لش دوم از سوی انتخاب کنندگان می باشد.یکی از مهمترین مشکلات و لاعلاج انتخا بات شورا ها مخصوصادرمنا طق روستایی وعشایری و نیمه شهری حاکم بودن جو تعصبات قومی وقبیله ای هنگام بر گزاری انتخا بات شوراها است.
حق انتخاب با مردم است. اما اگرخدای نکرده این حق را درجهت نگرش قومی وقبیله قربانی کنیم ، مرتکب گناه شدیم که درفرهنگ مسلمانان این گناه بزرگی محسوب می گردد. گناه تعصب قبیله ای از دو منظر نا بخشودنی می باشد : یکی اینکه کاندیدایی که از طریق تعصبات گونا گون وارد شورای شهر شود، لا جرم باید از منافع قوم وقبیله اش دفاع کند. چون خود را وامدار قوم وقبیله اش می داند . لذا بجای اندیشیدن در قبال منافع و مشکلات شهر،بیشتر به فکر تأ مین منافع طا یفه خود می باشد.
بنا براین ،اولا، حق یک کا ندید شایسته را غصب کرده که شایستگی بهتری داشت و ثا نیا، حق شهروندان را ضایع کرده که ازانتخاب فرد مثمرثمرتری جلوگیری نمودیم.دوم اینکه بر اساس آیات متعدد قرآن کریم، تعصب به خرج دادن در هر کاری گناه نا بخشودنی محسوب می شود . چرا چون تعصب وجهالت یکی از ویژگی های عصر جا هلیت می باشد که قرآن آن دوره را عصر سفا هت نامید واعما لی را که ریشه در تعصب و جها لت داشته باشند محکوم کرده است. به عنوان مثال چند آیه از آیات قرآن مجید را که درمذ مت تعصب و گرایشهای تقلیدی و کورکورانه می باشد فهرست وار هدیه می کنیم ، به دلیل طولانی شدن مقا له ترجمه وتفسیر این آیات را به خود عزیزان حواله می کنم. ( من فقط آدرس آیات را می نویسم). نکته مهم این است که جها لت به معنی بیسوادی نیست، بلکه هر کاری که از روی لذت ویا چشم پوشی از رضای خداباشد و یا کتمان حقیقت باشد به معنی جهالت و گناه تلقی می شود.
آیه 89یوسف / جهل به عنوان غلبه هوس بکار برده شد. آیه 67سوره بقره/مسخره کردن دیگران را جزء افعال جهل آورده.آیه 64 سوره زمر غفلت از مقام والای انسانیت را جزء افعال جها لت ذکر کرده.آیه 55سوره قصص/سخنان بیهوده و تعصب انگیز راکه از انسا نها سر می زند ناشی از جها لت آنها می داند.در آیه 72سوره احزاب/ خیا نت به امانت را جزء اعمال جهول آورده.( رای مردم نزد کاندیدا ها نوعی امانت محسوب می شود.)آیه 63سوره فرقان،/ کبر وغرورنیز ریشه در جها لت دارد./آیه 6 سوره حجرات/ توجه و اعتماد به حرف فاسقان وعدم تحقیق وتفحص را در این زمینه نیز جزء اعمال جها لت آورده است.در آیه 17سوره نساء/ جهل راسرچشمه همه غرایز و هوا وهوس آورده.
بنا بر این بر اساس آیات فوق، ما در مقابل تمام اعمال و کردارمان مسئول هستیم و در مقابل خدا، خود، و هموطنانمان مسئول هستیم پس باید پدیده زشت تعصبات قومی وقبیله ای را کنار بگذاریم ومسئو لانه انتخاب شویم و انتخاب کنیم.
عوارض نگرش طایفه ای برکار کرداجتماعی شورا های شهر:
همانطورکه در لا بلای مطالب فوق گفته شده وهمچنین استنباطی که از آیات قرآن مجید بدست آمد، میتوان پی به عوارض سوء اجتماعی تصمیمات ناشی تعصبات فردی وجمعی برد.اما مهمترین نتایج و آثارسوء افعال تعصبی به قرارزیرمی باشد: گسترش فرهنگ بد گمانی افراد به یکدیگر، حس قدرت طلبی فردی وطایفه ای،گسترش سوء ظن اجتماعی وطایفه ای درجامعه،ترس عمومی ناشی از افزایش قدرت طا یفه ای،احساس بی کفایتی سایر افراد جامعه در درون سایر طوایف،از بین رفتن حس همزیستی مسا لمت آمیزطوایف،از بین رفتن رقابت ومشارکت سیاسی بر مبنای یک دسته از معیار های صحیح وسالم.
ظهور افراد نا کار آمد وسنتی با گرایش قومی و طایفه ای،عقب ماندن افراد تحصیل کرده ونخبه و عدم فرصت کافی برای این افراد برای مدیریت علمی ومدرن. بدست گرفتن قدرت و نفوذ اجتماعی توسط افرادی که محصول روحیه خشونت طلب تعصبات قومی وقبیله ای هستند. در نها یت عقب ماندگی جامعه وگسترش روحیه تعصبات غلط قبیله ای وقومی. مجموعه عوامل فوق با عث ایجاد مانع رشد افراد ذی صلاح به مصادر حساس جامعه خواهد شد و عده ای قلیل حق وحقوق سایر شهروندان را تضییع خواهند کرد.
اما چاره چیست؟ برای مبارزه با پدیده شوم قوم پرستی و تعصبات قومگرایی، ابتدا لازم است که با تکیه بر فرهنگ غنی دینی و ملی ، به سرزنش این بیماری بپردازیم و بجای این فرهنگ منحط ، ازگسترش اصطلاحات ملی ومیهنی استفاده کرد . در این راستا استفده از اسا تید و روحا نیون و صاحبان فرهنگ و قلم باید یاری جست. تحقیقات و شواهد نشان می دهد که نسل جوان بخصوص دانش آموزان و دانشجویان می توانند عا مل مهمی در جذب خا نوادههای جوامع محلی و سنتی به سمت وسوی جا معه نوین و عاری ازهر نوع تعصبات در این زمینه کار ساز باشند.
نعمت الله درتاج – دبیرتاریخ دبیرستا نهای لنده
صحبتهای جناب اقای درتاج به جا ومنطقی است .متاسفانه امروزه شوراها به جای همگرایی واگرایی را به دنبال داشته واختلافات درون فامیلی را افزایش داده است .پدیده های سیاسی اجتماعی را باید با نگاه سیاسی واجتماعی وفنی دید .ترکیب بخش عمده ای از نامزدهای شوراهای شهری از افرادی است که توانایی لازم را برای حل مشکلات شهر نشینی ندارند .پیشنهاد میکنم تعدادی از نامزدها فارغ از مسئله قومیت وصرفا با نگاه سیاسی ائتلافی را تشکیل دهند هرچند رای مورد نیاز را هم نیاورند واین می تواند زمینه ای باشد برای سوق دادن فضا به سمت وسوی عقلانیت سیاسی محورهرچند زمان بر است ولی ارزش کار را در اینده نشان خواهد داد 
استاد سلام . دستت درد نکند . واقعا از خواندن نوشته هایتان لذت بردم. اگر چند نفر دیگر کار فرهنگی مثل شما انجام می دادند، خیلی از معضلات حل می شدند. تا کنون هر گاه طوایف و قبایل برنده انتخابات شدند شهرها اسیب دیده اند لذا حتی اگر سیاسی باشد بهتر است من از همه میخواهم نگاه قومی نداشته و افراد کاردان و معتدل را انتخاب کنند. بزرگترین معضل انتخابات شوراهای شهر و روستا در مناطق کوچک و خصوصا در استان ک و ب بحث طایفه کردن شورا ها می باشد که به تبع آن شهردار هم طایفه ای انتخاب می شود و خدمات شهردار هم به تبع همین جریان طایفه ای خواهد بود . ای کاش شهردار توسط شورا پیشنهاد می شد نه انتخاب چون شورا نگاه فنی و تخصصی ندارد و عوض اینکه یک مهندس عمران یا شهرسازی را شهردار کنند یک معلم ابتدایی را شهردار می کنند !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! برای مبارزه با پدیده شوم قوم پرستی و تعصبات قومگرایی، ابتدا لازم است که با تکیه بر فرهنگ غنی دینی و ملی ، به سرزنش این بیماری بپردازیم و بجای این فرهنگ منحط ، ازگسترش اصطلاحات ملی ومیهنی استفاده کرد 
