مدیریت مصرف درمنظر قرآن

به گزارش پایگاه خبری آوای رودکوف، مصرف در نگاه دینی وقتی با مقوله‌هایی چون انفاق، پارسایی، عمل صالح، ایثار و ... همراه شود، می‌تواند زمینه‌ای برای دستیابی به کمال و قرب الهی باشد، اما در چرخه اقتصادی، پایان خط تولید و عرضه است. در اقتصادِ سرمایه داری هدف نهایی مصرف افزایش مطلوبیت(رضایت‌مندی از کالا) است.

الگوی مصرف هر جامعه نقشی تعیین کننده در تخصیص منابع تولید، نوع کالاهای تولیدی و شیوه توزیع آن ها دارد؛ زیرا تخصیص بهینه منابع برای تولید کالاها و ارائه خدمات به منظور تأمین نیازهای ضروری و حیاتی جامعه و رفع فقر و محرومیت، تا حد زیادی به شناخت الگوی صحیح مصرف و حاکمیت آن بستگی دارد و این امر مبتنی بر جهت دهی معقول و منطقی به افکار، عقاید، آداب و رسوم و ارزش های مورد قبول جامعه یا به طور خلاصه، فرهنگ عمومی مردم است.

خدای متعال که آفریننده و خالق بشر است، از هرکس به نیازهای او برای تداوم حیات و رشد و تکامل انسانی آگاه تر می باشد. از این رو، او که از همه مستغنی و بی نیاز است، از روی لطف و مهربانی آنچه را انسان بدان نیازمند بوده، از انواع غذاها، میوه جات، نوشیدنی ها، پوشاک مناسب، هوای سالم، وسایل حمل و نقل و مانند آن ها را در اختیارش قرار داده است. آیاتی از قرآن کریم با برشمردن نعمت های گوناگون که هرکدام تأمین کننده یکی از نیازهای انسان است، این نکته را یادآور می شوند که نوعی هماهنگی و تناسب بین احتیاجات انسان و امکانات مادی در اختیار او برقرار است و از انسان می خواهند در آن ها تفکر کند؛ زیرا با تفکر در این امور، معرفت و بصیرت فرد نسبت به خالق و مدبّر این جهان بیشتر شده و با کسب چنین معرفتی، زمینه اطاعت و بندگی و سپاس گزاری در مقابل حق تعالی و احسان بیکران او پدیدار خواهد شد و روحیه شکر و سپاس در او تقویت می شود.

در الگوی مصرف اسلامی، از همه نعمت ها برای تحقق شایستگی ها و ارتقای شخصیت انسان بهره گیری می شود و این سوال مقرر در فلسفه دانش اقتصاد که آیا منابع برای رفع نیاز و لذت جویی قرار داده شده اند؟؛ هر دو به میزانی که در ارتقای شخصیت موثر باشند، در خور توجه و واجد ارزش تلقی می شوند.

آموزش نخستین گام در راه تعالی «مدیریت مصرف در جامعه است
حجتالاسلام قهرمان احمدی، امام جمعه شهرستان هریس در گفت‌‌و گو با آوای رودکوف، اظهار کرد: نخستین گام در راه تعالی «مدیریت مصرف در جامعه» فراهم نمودن زیرساخت‌های فکری و زمینه سازی فرهنگی است که این خود نیازمند آموزش است. ابتدا باید افراد به این باور برسند که درست مصرف نمودن و زندگی کردن بر اساس الگوی مطلوب و حساب شده یک ارزش است نه عقب افتادگی. ریخت و پاش، اسراف و تبذیر در هر بُعدی از ابعاد و زندگی انسان یک ضدارزش و خلاف تعالیم دینی است.

وی، نیاز را از انگیزه های مصرف دانست و افزود: نیاز یکی از انگیزه‌های مهم و مؤثر در تخصیص درآمد و از انگیزه‌های مصرف است. در جهان بینی اسلامی، هدف نهایی انسان دستیابی به مقام قرب الهی از راه عبودیت است و بی گمان تأمین معاش و امکانات مادی برای پیمودن این مسیر ضرورت دارد.

وی، بااستناد به آیه 141 سوره انعام خاطرنشان کرد: در این آیه می خوانیم: و اوست کسى که باغ هایى با داربست و بدون داربست و خرمابن و کشتزار با میوه‏هاى گوناگون آن و زیتون و انار شبیه به یکدیگر و غیر شبیه پدید آورد از میوه آن چون ثمر داد بخورید و حق بینوایان از آن را روز بهره‏بردارى از آن بدهید ولى زیاده‌‏روى مکنید که او اسرافکاران را دوست ندارد.

حجت‌الاسلام احمدی ادامه داد: یکی از موارد مهمی که در فرهنگ سازی صحیح مصرف و مدیریت آن از دیدگاه اسلام جایگاه ویژه‌ای دارد آگاهی مردم از سیره عملی پیشوایان دین است، گرچه این موضوع در قالب آموزش قابل تبیین است اما به لحاظ اهمیت بسزای آن به عنوان راهکاری جداگانه بیان می‌شود.

 امام جمعه شهرستان هریس، یادآور شد: بهترین و اقتصادی‌ترین روش بهره برداری از منابع و امکانات محدود برای پاسخ گویی به نیازهای نامحدود، اهمیت و ضرورت «ارتقاء مدیریت مصرف» را دو چندان می‌نمایاند.

وی، بااشاره به فرموده امام موسی کاظم(ع) افزود: ایشان می فرمایند: برای خودتان بهره‌ای از نعمت‌های دنیا قرار دهید، بدین گونه که آنچه حلال باشد و خلاف مروت و اسراف هم نباشد، استفاده کنید، تا به واسطه این کار [رعایت حلال، انصاف، عدم اسراف] بر انجام دادن وظایف دینی موفق شوید، زیرا از ما نیست کسی که دنیایش را برای دینش ترک کند، یا دینـش را برای دنیا از دست دهد.

حجت‌الاسلام احمدی، ضمن بازگو نمودن لزوم فرهنگ شدن پیشگیری از امکانات ملی در میان کارگزاران تاکید کرد: در نظام اسلامی، پیشگیری از سوء استفاده شخصی و خانوادگی از امکانات ملی باید در میان کارگزاران آن، به فرهنگ تبدیل شود. آنان باید توجه داشته باشند که اموال عمومی در اختیار آن‌ها، در واقع، امانت ملی‌اند و تنها در خصوص مسئولیتی که به عهده دارند، می‌توانند از این امکانات استفاده کنند، و هر گونه استفاده شخصی از امکانات عمومی، نامشروع است.

مصرف از دیدگاه دینی می‌تواند زمینه‌ای برای دستیابی قرب الهی باشد
حجت‌السلام حسن مرسلی  امام جمعه صوفیان در گفت‌وگو باآوای رودکوف، اظهار کرد: مصرف از دیدگاه دینی اگر با پارسایی انجام شود و با مقوله‌هایی چون اعتدال، انفاق، قناعت و... همراه شود می‌تواند زمینه‌ای برای دستیابی به کمال و قرب الهی باشد.

وی، افزود: از نگاه اسلام برای ارتقاء سطح «مدیریت مصرف» در دو حوزه خانواده و اجتماع راهکارهایی توصیه شده که مهم ترین آن‌ها در بُعد خانواده: برنامه‌ریزی، نیاز شناسی، رعایت اولویت‌ها، پس انداز کردن، سرمایه گذاری کردن و در بُعد اجتماعی، آموزش و فرهنگ سازی، اولویت بندی، ترویج سیره معصومین در مصرف، مدیریت زمان و تقویت برنامه‌های کلان است.

وی، با استناد به آیه 48 سوره روم خاطرنشان کرد: در این آیه می خوانیم: خدا آن کسی است که بادها را می‌فرستد تا ابرها را در آسمان به حرکت درآورد و سپس آنها را در پهنه آسمان آن‌گونه که بخواهد می‌گستراند و بعد متراکم می‌سازد. آنگاه قطره‌های باران را می‌بینی که از لابه‌لای آن خارج می‌شود. پس آن را به کشتزار هر یک از بندگانش بخواهد می‌رساند تا آنها شادمان شوند.

حجت السلام مرسلی ، ضمن بازگو نمودن نقش مصرف  یک جامعه در میزان تولید ادامه داد: شناسایی نیازهای واقعی و رعایت اعتدال و صرفه جویی در بهره برداری از امکانات را «الگوی صحیح مصرف» بیان می کند. مصرف در یک جامعه، نقشی مهم در تعیین نوع، میزان و شکل تولید و توزیع دارد و از سوی دیگر، خود تحت تأثیر نوع و میزان تولید است.

امام جمعه مهربان، یادآور شد: اگر وضعیت جامعه به گونه ای باشد که افراد را به سمت مصرف هرچه بیش تر سوق دهد، بخش اعظم منابع درآمد جامعه به مصرف اختصاص می یابد و روشن است که در چنین وضعیتی از سطح پس انداز کل کاسته، زمینه مناسب برای سرمایه گذاری فراهم نمی شود. این مسأله کاهش تولید و فقر اجتماعی را به دنبال می آورد و ضعف اقتصادی نیز زمینه فقر فرهنگی و انحطاط اجتماعی را فراهم می کند و این امور در مجموع، آسیب پذیری جامعه را در برابر قدرت های سلطه گر افزایش می دهد و استقلال سیاسی کشور را تهدید می کند و چنان که تأمین نیازهای رو به افزایش جامعه از راه واردات انجام گیرد، تأمین ارز مورد نیاز برای خرید از بازار جهانی، روند وابستگی را تشدید می نماید.

وی، با اشاره به فرموده امیرمومنان علی(ع) افزود: امیرالمومنین علی(ع) می فرمایند: درباره مردمان و شهرها از خدا پروا داشته باشید؛ زیرا شما حتی درباره آبادی ها و حیوانات مسئول هستید.

حجت السلام مرسلی، استفاده معقول از نعمت های الهی را شکر به درگاه خداوند دانست و تاکید کرد: استفاده معقول و بهینه از نعمت های الهی و مصرف آن ها با رعایت اعتدال و دوری از اسراف و تبذیر و رعایت حدودی که خداوند متعال تعیین نموده، همه از لوازم شکر به درگاه خداوند متعال هستند.

گزارش از: امیرمسعود طایفه سلطانخانی