اثرات تعیین نرخ ارز در صادرات و واردات

پایگاه خبری آوای رودکوف-امیرمسعود طایفه سلطانخانی:تعیین نرخ ارز نقش موثری در صادرات و واردات به تبع آن تنظیم و تعدیل تراز تجاری کشور دارد. این اثرگذاری به خاطر نقشی است که این نرخ در تعیین قدرت رقابتی تولیدکنندگان داخلی در برابر رقبای خارجی در بازارهای داخلی و خارجی ایفا می‌کند که همه این عوامل درنهایت آثار خود را در میزان تولید و اشتغال بر جای می‌گذارند.

نرخ ارز، همچنین بر سطح عمومی قیمت‌ها و به تبع آن بر تورم اثرگذار است که این نیز خود از جهتی دیگر می‌تواند بر قدرت رقابتی تولیدکنندگان و نیز سطح تولید و اشتغال اثرگذار باشد، بنابراین با توجه به پیامدهای گسترده تغییر نرخ ارز در عملکرد اقتصادی کشور، تعیین نرخ ارز و سیاس‌گذاری های ارزی از اهمیت بالایی برخوردارند.

این امر در شرایط کنونی بخصوص پس از اجرای فاز اول هدفمندی یارانه‌ها، افزایش تحریم‌های بین‌المللی، جهش و نوسان شدید نرخ ارز غیررسمی در بازار آزاد از اهمیت بیشتری برخوردار است.

لزوم توجه به نرخ ارز به‌عنوان یکى از مباحث اساسى سیاست هاى کلان اقتصادى در ادبیات اقتصادى هر کشورى ضرورى است. نرخ ارز بیانگر ارزش پول هر کشورى است و ارتباط میان اقتصاد داخلى با دنیاى خارج را نشان می‌دهد؛ بنابراین تنظیم مناسب نرخ ارز، توجه به تغییرات آن و عوامل مؤثر بر آن در هر شرایطى، می‌تواند موضوعى قابل‌بحث و بررسى باشد. از طرف دیگر افزایش صادرات غیر نفتی، اصلی‌ترین سیاست اقتصادی دولت ایران در چند دهه اخیر بوده است. به‌منظور رهایی از اقتصاد تک محصولی، توسعه صادرات غیر نفتی برای دولت ایران یک ضرورت انکارناپذیر است.

دنیای امروزی که تمام کشورهای دنیا بهم وابسته هستند و مبادلات بسیاری صورت می گیرد. در هنگام صادرات و واردات کالاها معمولاً از پول به عنوان ابزاری برای تبادل این کالا ها استفاده می کنند. قیمت کالاها، تحت تاثیر نوسانات این نرخ، تغییر می یابد. بنابراین با کاهش ارزش پول داخلی، سطح قیمت ها افزایش می یابد، ولی قیمت های نسبی کالاها بدون تغییرباقی خواهد ماند و مقدار کمتری از کالاها و خدمات خریداری خواهد شد. منظور از ارز هر وسیله‌ای است که به صورت اسکناس، چک یا حواله در مبادلات خارجی جهت پرداخت‌ها استفاده می‌شود .و منظور از نرخ ارز خارجی عبارت است از مقداری از واحد پولی ملی که برای بدست آوردن واحدپول کشور دیگر باید پرداخت شود.

افزایش نرخ ارز می‌تواند، باعث بهبود صادرات غیرنفتی و تراز تجاری شود ولی تغییرات نرخ ارز در بلندمدت چون باعث افزایش هزینه های تولیدی از طریق افزایش قیمت مواد اولیه در تولیدات شده باعث زیان دهی در این شرکت ها می شود.

در اقتصاد بواسطه پیچیدگی‌ روابط میان متغیرها و نیز شرایط زمانی و مکانی، کمتر می‌توان یک نسخه جهان‌شمول پیچید که به نظر می‌رسد مقوله ارتباط نرخ ارز با تولید ملی و تراز تجاری نیز از این دست باشد.

پر واضح است که یکی از مهم ترین ویژگی‌های اقتصاد ایران وابستگی شدید به درآمدهای نفتی است. این امر باعث شده در زمان کاهش قیمت نفت یا تحریم‌های اقتصادی با کمبود درآمدهای ارزی و در زمان رونق درآمدهای نفتی با وفور درآمدهای ارزی مواجه گردیم. شیوه نادرست برخورد با هر یک از شرایط مذکور طی سالیان سال و بویژه سال‌های اخیر نتیجه‌ای جز تضعیف پایه‌های تولید و وابستگی بیشتر به واردات را در پی نداشته است. افزایش‌های اعلام شده در صادرات غیرنفتی نیز ناشی از افزایش قیمت میعانات گازی و محصولات پتروشیمی است که به غلط در زمره صادرات غیرنفتی بیان می‌کنند. لذا امروزه تقویت بنیان‌های تولید، رشد صادرات غیرنفتی واقعی و افزایش سهم کشور در تجارت جهانی و بازارهای بین‌المللی، به منظور کاهش وابستگی شدید اقتصاد به درآمدهای نفتی، یکی از اهداف مهم اقتصادی تلقی شده و به همین جهت همواره مورد توجه اقتصاددانان و حتی سیاست‌مداران است.

بدون شک یکی از راه‌های نیل به این هدف، بالا بردن توان رقابتی تولیدکنندگان داخلی با رقبای خارجی آنهاست که شاید جهت نیل به این هدف ابتدایی‌ترین راهی که به ذهن متبادر می‌شود افزایش نرخ ارز یا همان تضعیف ارزش پول ملی است.

جایگاه تولید و صادرات غیرنفتی با تولید دانش محور، اهتمام به تحقق استانداردهای کیفی، مدیریت کارآمد تولید، انضباط مالی و کارایی بنگاه ها و وجود بسترهای نهادی و سرمایه‌های اجتماعی (قوانین و مقررات مناسب، دستگاه قضایی حساس نسبت به اقتصاد و …) و بطور کلی در درون اقتصاد مولد و نه فقط با تغییر نرخ ارز ارتقاء می‌یابد. در ساختارهای غیررقابتی مثل ایران وقتی ساختارهای نهادی و سرمایه اجتماعی و دانش و مدیریت لازم برای صادرات مستمر و شتابان وجود ندارد، قیمت‌ها نمی‌توانند معجزه کنند و نرخ ارز به تنهایی نمی‌تواند صادرات را شتاب بخشد.

نرخ ارز می‌تواند در کنار رشد بهره وری، تأمین رقابت پذیری، ارتقاء استانداردهای کیفی و بهبود فضای کسب‌و کار در کشور نقش ایفا کند اما به تنهایی همه اثرات را ایجاد نمی‌کند.