نظام اقتصادی اسلام مجموعه ای از الگوهای رفتاری و روابط اقتصادی

پایگاه خبری آوای رودکوف-امیرمسعود طایفه سلطانخانی:نظام اقتصادی اسلام مجموعه ای از الگوهای رفتاری و روابط اقتصادی است که در حوزه تولید و توزیع و مصرف از آیات و روایات به کمک تحلیلهای عقلی استنباط می شود. این الگوها و رفتارها بین افراد یک نظام درجهت اهداف موردنظر، پیوندی ایجاد می کند که مبتنی بر مبانی بینشی و مکتبی خاص آن نظام است.

 

اصول اقتصاد اسلامی، مجموعه‌ای از اساسی‌ترین و پایه ای‌ترین اموری است که به عنوان اصل حاکم بر تمام فعالیت‌های اقتصادی، سلطه خود را به نمایش می‌گذارد؛ به طوری که اگر میان هر یک از این اصول با موارد دیگر، تزاحم و تضادی ایجاد شود، این اصول هستند که اولویت دارند و باید مقدم شوند و سلطه تسخیری خود را به نمایش گذارند، بنابراین، درهیچ شرایطی این اصول اساسی اقتصاد اسلامی کنار گذاشته نمی‌شود و در همه موارد باید مدنظر قرار گیرد.

 

خبرنگار آوای رودکوف در آذربایجان شرقی درباره نظام افتصادی اسلام برمبنای نگرش قرآنی، گفت‌وگویی با حجت السلام رحیم همزبان، استاد حوزه و دانشگاه داشته است که متن آن را در ادامه می‌خوانید:

- درقرآن چگونه به اقتصاد نگاه شده است؟
اقتصاد از منظر قرآن کریم، تنها یک رفتار انسانی در تولید و توزیع و مصرف نیست، که بر اساس اصول منطق ریاضی سامان می‌یابد و از هر گونه ارزش گذاری خالی است؛ بلکه هر گونه رفتاری از جمله رفتار اقتصادی و فعالیت‌های اقتصادی به عنوان یک فعل از افعال مکلفین دارای ابعاد حقوقی و تکلیفی است که در چارچوب ارزش‌های الهی باید سامان و معنا یابد. این بدان معنا است که علم اقتصاد جدا از فعل انسانی معنا نمی‌یابد و این انسان است که به اقتصاد به عنوان فعل انسانی معنا می‌بخشد.

 

پس اقتصاد اسلامی از منظر قرآن کریم، مجموعه قواعد کلّی در زمینه روش تنظیم حیات اقتصادی و حلّ مشکلات اقتصادی است که در راستای تأمین عدالت اجتماعی برای نیل به سعادت بشر و رسیدن به جامعه فاضله‌ای که تمامی پیامبران و ائمه الهی برای آن تلاش کرده‌اند مورد توجه و عمل قرار می‌گیرد.

- اقتصاد اسلامی راچگونه تعریف می کنید؟
اقتصاد اسلامی، اصطلاحی به معنای دانش اقتصاد یا فعالیت‌ها و فرآیندهای اقتصادی با لحاظ اصول و آموزه‌های اسلامی است. برخی نظریه‌پردازان، اهداف اقتصاد اسلامی را عدالت اجتماعی، رفاه عمومی و استقلال دانسته‌اند.

 

درآیه 41 سوره روم(ظَهَرَ الْفَسادُ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما کَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ لِيُذيقَهُمْ بَعْضَ الَّذي عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ) می خوانیم: بر اثر شرک ورزیدن مردم و گناهانی که مرتکب می شوند، فساد و تباهی، خشکی و دریا را فراگرفت. تا خداوند وزر و وبال برخی از رفتارها و باورهای نادرست مردم را به آنان بچشاند، باشد که از شرک و گناه بازگردند و به توحید و فرمانبرداری از او گردن نهند.

 

- اقتصاد اسلامی از چه راهکارهایی منجر به تحقق سعادت انسان می شود؟
اقتصاد اسلامی، به باور برخی اقتصاددانان، شاخه‌ای از دانش است که از طریق تخصیص و توزیع منابع کمیاب، مطابق با آموزه‌های اسلامی، بدون محدود ساختن آزادی‌های فردی و بدون ایجاد عدم توازن‌های کلان اقتصادی و زیست‌محیطی، به تحقق سعادت انسانی کمک می‌کند.

 

در اقتصاد اسلامی، ثروت، امانت الهی است. در تفکر سرمایه‌داری مال برای خود شخص است و امانت الهی نیست. امام جعفرصادق(ع) می فرمایند: مال برای خداست و خداوند آن را امانت قرار داده است، با میانه‌روی بخورند و با میانه‌روی بپوشند و با میانه‌روی با آن زن بگیرند و با میانه‌روی سوارى کنند، اما باقی‌اش را انفاق کنند.

- اسلام چه نگرشی به سرمایه داری دارد؟
اسلام مکتب سرمایه‌داری و سوسیالیستی موجود را مورد انتقاد قرار می‌دهد و این امر مسلمانان را بر آن می‌دارد که از اسلام سیستم اقتصادی خاصی را انتظار داشته باشد تا زندگی اقتصادی خود را تنظیم کند. بنابراین ما مسلمانان و معتقدان به دین اسلام بر این باور هستیم که اسلام دارای مکتب اقتصادی خاص و مستقلی است که علاوه‌بر رفع نقص‌های موجود در دو مکتب سوسیالیستی و سرمایه‌داری، امتیازاتی نسبت به سایر مکتب‌ها از جهت چارچوب اسلامی و رابطه آسمانی و هماهنگی با انسان‌ها در مسیر مادّی و معنوی دارد.