چرا مصرف آب در بخش کشاورزی باید اصلاح شود؟

به گزارش پایگاه خبری آوای رودکوف، محدودیت منابع آب، عدم برنامه ریزی آبیاری و استفاده نامطلوب و غیراقتصادی از آب عامل اصلی محدود کننده توسعه کشاورزی و افزایش تولیدات غذایی در ایران است.

هَدَررَفت آب در ايران بيش از ميانگين جهانی است براساس گزارشات موجود ميزان هَدَررَفت آب در كشور ما 28 تا 30 درصد است، درحالی كه اين مقدار اتلاف در دنيا 9 تا 12 درصد گزارش شده است كه يكی از عوامل اصلی آن برداشت های غيرمجاز از شبكه آب رسانی و فرسودگی تاسيسات آب و شبكه های آبرسانی است. اصلاح الگوی مصرف، تنها راه برای گذر از بحران كم آبی، باتوجه به مصرف بيش از حد انرژی در كشور و همچنين كاهش منابع آبی، اصلاح الگوی مصرف در بخش های مختلف، مناسبترين و منطقی ترين راه حل برای گذر از بحران‌های موجود به نظر می‌رسد.

در صورت ادامه روش‌های آبیاری سنتی در بخش کشاورزی و هَدَررَفت آب، بخش کشاورزی نه تنها نیاز کشور را تامین نکرده، بلکه منابع محدود آب شیرین در آذربایجان شرقی را نیز با مصرف بی رویه به نابودی خواهد کشاند.

برنامه‌ریزی آبیاری راهکاری برای تعیین مقدار آب در هر آبیاری
استاد گروه مهندسی آب دانشگاه تبریز اظهارکرد: برنامه‌ریزی آبیاری یک عملیات مدیریتی است که برای تعیین زمان آبیاری و مقدار آبی که در هر آبیاری باید بکار برده شود، استفاده می‌شود.

احمد فاخری فرد در گفت و گو با خبرنگار آوای رودکوف، افزود: یکی از مهم‌ترین راهکارهای مدیریتی در بحث استفاده از آب برای بخش کشاورزی ، برنامه‌ریزی در زمینه‌ آبیاری است.

وی، بیان کرد: پرواضح است از نقطه نظر اقتصادی، آبیاران باید با افزایش راندمان آبیاری اقتصادی ترین برداشت محصول به ازای هر واحد آب مصرفی داشته باشند.

فاخری فرد، برنامه‌ریزی آبیاری را در جلوگیری از تنش آبی گیاه تاثیرگذار دانست و ادامه داد: از مزایای برنامه‌ریزی آبیاری این است که کشاورز را قادر می‌کند با داشتن برنامه‌ تناوب آبیاری در میان مزارع مختلف تنش آبی گیاه را به حداقل رسانده و عملکرد را حداکثر کند.

استاد گروه مهندسی آب دانشگاه تبریز، یادآور شد: تعیین مقدار آب مورد نیاز محصول و مشخص نمودن زمان آبیاری در کاهش مصرف آب موثر است.

وی، از کاهش نیاز آب به زهکشی درپی برنامه ریزی آبیاری گفت و افزود: کاهش نیاز خاک به زهکشی و حذف مشکل غرقاب شدن زمین با برنامه ریزی آبیاری امکانپذیر است.

فاخری فرد، ضمن بازگونمودن اهمیت برنامه ریزی آبیاری تاکید کرد: اهمیت برنامه ریزی آبیاری در این است که آبیار را قادر می‌کند تا مقدار دقیق آب را برای تامین هدف خویش بکار گیرد که این سبب افزایش راندمان آبیاری می‌شود.

اصلاح الگوی مصرف در بخش کشاورزی درپی اجرای روش های بهزراعی و بهنژادی
دانشیار گروه مهندسی آب دانشگاه تبریز، اظهارکرد: از اساسی ترین روش های اصلاح الگوی مصرف در بخش کشاورزی می توان به اجرای روش های بهزراعی و بهنژادی مانند اصلاح روش های کاشت، اجرای سیاست تغییر کاربری اراضی در الگوی کشت مبتنی بر مزیت نسبی، تلاش درجهت کاهش سطح کشت محصولات با مصرف بالای آب(مانند برنج) و اصلاح و توسعه کاشت گیاهان کم آبخواه اشاره نمود.

یعقوب دین پژوه در گفتگو با خبرنگار آوای رودکوف، افزود: توسعه كشاورزی از طريق گسترش سطح كشت آبی به جای افزايش توليد در واحد سطح يكی از مهم ترین مشکلات كشاورزی کشور بشمار می رود و بازده پايين آبياری در بخش كشاورزی به دليل مشكلاتی از جمله عدم آگاهی، ضعف دانش فنی مناسب، شيوه‌های سنتی كشت و زرع، عدم وجود شبكه‌های آبرسانی مناسب و نبود مدیریت مصرف آب موجب اتلاف منابع آب در کشور می شود، به طوری كه بازده مصرف آب در بخش كشاورزی به ‌طور متوسط کمتر از 30 درصد است.

وی، بااشاره به اهداف مدیریت آبیاری هوشمند بیان کرد: مدیریت آبیاری هوشمند علاوه بر اینکه به چگونگی رساندن آب از منبع تا مقصد توجه دارد بلکه به مقدار آب هم توجه می‌کند. برای جلوگیری از کم آبی و یا آبیاری بیش از حد محصولات کشاورزان به طور دقیق اخبار و پیش بینی های هواشناسی را دنبال می‌کنند، همچنین رطوبت گیاهان و خاک را هم بررسی می‌کنند و آبیاری خود را براساس شرایط محیطی و خود گیاه تنظیم می‌کنند. برای مثال ممکن است آبیاری سطحی در مناطق گرم در طول شب انجام شود تا آب در خاک ذخیره شود و تبخیر کاهش پیدا کند.

دین پژوه، ادامه داد: یکی از مهم‌ترین راهکارهای مدیریتی در بحث استفاده از آب برای بخش کشاورزی در آذربایجان شرقی، برنامه ریزی در زمینه آبیاری است.
دانشیار گروه مهندسی آب دانشگاه تبریز، ضمن بازگونمودن لزوم استفاده از دانش و فناوری های نوین و بهبود بهره ¬وری آب کشاورزی یادآور شد: باید با مدیریت درست منابع آب(هم عرضه و هم تقاضا)، استفاده از دانش و فناوری های نوین، اصلاح الگوی کشت، استفاده از سیستم ¬های آبیاری مُدرن و گسترش آن در سطح مزارع، آموزش مناسب کشاورزان و بهره ¬برداران و ارزیابی امکان تولید و مبادله محصولات کشاورزی(براساس آب مجازی)، به سوی استفاده مناسب از آب و بهبود بهره ¬وری آب کشاورزی حرکت نمود، همچنین باید دانست توسعه پایدار بدون پایداری منابع آب در هیچ کشوری امکان پذیر نیست.

وی، افزود: هدف برنامه ریزی آبیاری، مشخص کردن مقدار دقیق آب مورد استفاده در مزرعه و زمان بندی دقیق کاربرد آن است که در اکثر روش‌های آبیاری، پایش رطوبت خاک اساسی ترین عملی است که انجام می‌شود.

دین پژوه، از نیاز راهکارهای ارتقای فرهنگ مصرف بهینه آب به فرهنگسازی در جامعه کشاورزی گفت و تاکید کرد: ارائه بهترین راهکارهای ارتقای فرهنگ مصرف صحیح و بهینه آب در بخش کشاورزی نیاز به زیربنایی فرهنگی صحیح و مطمئن و فرهنگسازی در جامعه کشاورزی دارد که در این زمینه دو بخش دولتی و غیردولتی که همان کشاورزان و متخصصان این بخش را شامل می شود باید به وظایف خودآگاه و عمل کند و در توسعه کشاورزی و بخصوص آب ارتباط مستمر و هماهنگی داشته باشند.

گزارش از: امیرمسعود طایفه سلطانخانی