بررسی مشکلات آبیاری قطرای درطول فصل زراعی

پایگاه خبری آوای رودکوف:مهم‌ترین عامل محدود کننده در تولید محصولات گیاهی، آب در آبیاری است. آشنایی با استفاده صحیح از آبیاری قطره‌ای باعث می‌شود آب کافی به اندازه و به موقع به گیاه برسد و حداکثر تولید با حداقل آب مصرفی حاصل شود.

آبیاری قطره ای به دلیل صرفه جویی در مصرف آب و امکان آبیاری در اراضی شیبدار بدون نیاز داشتن به تسطیح و جلوگیری از جریان سطحی آب و فرسایش خاک می تواند به عنوان یک راهبرد اصولی در حوزه کشاورزی استفاده شود.

آبیاری قطره ای بیشتر مناسب گیاهانی است که با فاصله زیاد از یکدیگر کشت می شوند و می توان از این سیستم آبیاری برای بعضی گیاهان ردیفی نیز بهره گرفت.

کشاورزان اطلاعی ندارند که با اجرای آبیاری قطره ای چه سودی می برند و چقدر آب ذخیره می کنند؟ و به نوعی از قیمت واقعی آب آگاهی ندارند!

هزینه سرمایه گذاری اولیه درآبیاری قطره ای نسبت به سایر روش های آبیاری زیادتر است. آبیاری قطره ای را از نظر سرمایه گذاری می توان مشابه آبیاری بارانی با لوله های ثابت دانست.

درحال حاضر هزینه سرمایه گذاری اولیه یک سیستم قطره ای مشتمل بر وسایل تصفیه، پمپ، دستگاه تزریق کود و لوله ها است.

البته هزینه واقعی سیستم بستگی به نوع دستگاه های تصفیه آب، وسایل تزریق و سم و تمهیدات خودکارشدن آن دارد.

به همین منظور با دکتر یعقوب دین پژوه، دانشیار گروه مهندسی آب دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز مشکلات آبیاری قطره ای را بررسی نمودیم.

- بزرگترین مشکل آبیاری قطره ای را چه می دانید؟
بزرگترین مشکل در آبیاری قطره ای گرفتگی قطره چکانها با مواد مختلف و مسدود شدن روزنه ها در آن است.

گرفتگی قطره چکانها به تدریج باعث عدم توزیع یکنواخت آب می شود. در مناطقی که آب آهکی بوده و آهک محلول در آب است با قرارگرفتن لوله ها در معرض آفتاب، آب رسوب کرد و در قطره چکان ها شاهد گرفتگی هستیم.

گرفتگی قطره چکانها در آبیاری قطره ای درچه شرایطی ایجاد می شود؟

مسئله گرفتگی قطره چکان در آبیاری قطره ای بقدری مهم است که هرجااین سیستم کنار گذاشته شده است عامل گرفتگی قطره چکان مهم ترین دلیل بوده است، چون جریان آب در لوله های پُلی اتیلن کُند است آب گرم شده و شرایطی مناسب برای رشد جلبک ها ایجاد می شود و در این حال برای خارج شدن از قطره چکان ها گرفتگی از نوع بیولوژیکی پدیدار می شود. با خارج شدن آب از چاه و وارد شدن به شبکه آبیاری دانه های ریز ماسه برای خروج از قطره جکان گرفتگی فیزیکی ایجاد می کنند.

- چه عواملی در بهره گیری از آبیاری قطره ای تاثیرگذارند؟

لازمه بهره گیری از آبیاری قطره ای فقط برپا نمودن سیستم نیست و باید کارشناسی به طور مداوم بازرسی نماید تا از گرفتگی و خرابی لوله ها جلوگیری شود. درآمد زارعان و باغداران به آن میزان نیست که 8 تا 10 میلیون تومان سرمایه اولیه خود را به راه اندازی آبیاری قطره ای اختصاص دهند، پس می توان محدودیت مالی را در عدم توسعه آبیاری قطره ای دخیل دانست. دولت می تواند با اختصاص یارانه در توسعه آبیاری قطره ای تاثیرگذار باشد.

- گرفتگی قطره چکانها چه اثراتی در توزیع یکنواخت آب دارد؟

گرفتگی قطره چکانها بتدریج باعث عدم توزیع یکنواخت آب می شود. خطر مسدود شدن قطره چکان باعث بالارفتن هزینه های نگهداری سیستم مانند کنترل قطره چکانها و تعویض یا تعمیر آنها نیز می شود.

برای تکمیل گزارش دکتر احمد فاخری فرد، استاد گروه مهندسی آب دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز نیز سوالاتی داشتیم.

- چرا گرفتگی قطره چکانها در آبیاری قطره ای را بزرگترین مشکل می دانند؟

مسئله گرفتگی قطره چکان در آبیاری قطره ای بقدری مهم است که هرجااین سیستم کنار گذاشته شده است عامل گرفتگی قطره چکان مهم ترین دلیل بوده است.

چون جریان آب در لوله های پُلی اتیلن کُند است آب گرم شده و شرایطی مناسب برای رشد جلبک ها ایجاد می شود و در این حال برای خارج شدن از قطره چکان ها گرفتگی از نوع بیولوژیکی پدیدار می شود.

با خارج شدن آب از چاه و وارد شدن به شبکه آبیاری دانه های ریز ماسه برای خروج از قطره جکان گرفتگی فیزیکی ا ایجاد می کنند.

در آبیاری قطره ای تجمع تدریجی نمک درسطح خاک باعث می شود که پس ازپایان دوره رشد و برداشت محصول وضعیت برای رشد گیاه بعد درسال آتی مناسب نشده و جوانه زدن را با اشکال مواجه می سازد، بنابراین باید حتی المقدور پس از پایان دوره رشد و قبل شروع کشت درسال بعد، خاک را با انجام یک آبیاری سطحی شستشو داد. به همین دلیل ایجاب می کند که در بسیاری موارد زمین آبیاری قطره ای طوری آماده سازی که برای آبیاری سطحی نیز مناسب باشد.

- تجمع نمک در هنگام آبیاری با آب شور با روش قطره ای چگونه نمایان می شود؟

در هنگام آبیاری با آب شور با روش قطره ای، بخصوص در مناطق خشک و نیمه خشک، تجمع نمک در سطح خاک زیاد است. درهنگام آبیاری با آب شور با روش قطره ای، بخصوص در مناطق خشک و نیمه خشک، تجمع نمک درمحیط خارجی نیاز رطوبتی و سطح خاک زیاد است و این امر باعث می شود که اگردر فصل رشد باران رخ دهد نمکهای تجمع یافته درسطح خاک به طرف پایین شسته شده و وارد منطقه توسعه ریشه ها می شود و به همین دلیل توصیه می شود درصورت وقوع باران عمل آبیاری قطع نشده و همچنان تاپایان بارندگی ادامه داشته باشد تانمک به محیط ریشه ها رانده نشود.

وی یادآور شد: ازمعایبی که برخی زارعان برای آبیاری قطره ای ذکر می کنند عدم مقاومت درختها درمقابل نیروی باد است که آن را به محدود بودن گسترش ریشه ها و نداشتن استحکام برای مقاومت درخت درمقابل نیروی باد مرتبط می دانند.

- آیا تجمع تدریجی نمک درسطح خاک در آبیاری قطره ای برای رشد گیاه بعد در سال آتی مشکلاتی ایجاد خواهدشد؟

در آبیاری قطره ای تجمع تدریجی نمک درسطح خاک باعث می شود که پس ازپایان دوره رشد و برداشت محصول وضعیت برای رشد گیاه بعد درسال آتی مناسب نشده و جوانه زدن را با اشکال مواجه می سازد، بنابراین بایدحتی المقدور پس از پایان دوره رشد و قبل شروع کشت درسال بعد، خاک را با انجام یک آبیاری سطحی شستشو داد. به همین دلیل ایجاب می کند که در بسیاری موارد زمین آبیاری قطره ای طوری آماده سازی که برای آبیاری سطحی نیز مناسب باشد.

براساس این گزارش، اگر تدبیری برای برطرف شدن گرفتگی قطره چکان ها نشود آبیاری راندمان مناسبی ندارد.

حجم کوچک خاک خیس شده در آبیاری قطره ای درمقایسه با سایر روشها از یک طرف مفید است. درتوزیع آب در خاک و توسعه ریشه های گیاه عوامل متعددی نظیر خاک (بافت،خصوصیات نفوذ وناهمگنی آن)، گیاه(جذب آب وشدت تعرق)، مقدار و فاصله بین آبیاری ها، تعداد قطره چکانها برای هرگیاه و دبی آنها دخالت داردکه چنانچه به هرعلتی محیط توسعه ریشه ها محدود می شود ممکن است رشد گیاه نیزبه تبع آن محدود شود به همین دلیل توصیه می شود طرحهای آبیاری قطره ای درمورد درختان میوه همزمان باکاشت اولیه آنها پیاده شود و حتی الامکان از تغییر سیستم آبیاری باغات کهنه و درختان چندساله و مُسن به سیستم قطره ای خودداری شود، زیرا درختانی که ریشه ای آنها با روش آبیاری سطحی شکل گرفته است درصورت آبیاری به روش قطره ای صدمه خواهند دید.

کارشناسان براین عقیده اند که تصفیه آب و اصلاح شیمیایی آن و شستشوی لوله هاو قطره چکانها مؤثرترین راه حل این مسئله است. سایرمشکلات مانند نشت آب از اتصالات و یا زیان های ناشی از جوندگان و حیواناتی مانندخرگوش، شغال، سگ و... ازاهمیت چندانی برخوردار نمی باشند.

گزارش از: امیرمسعود طایفه سلطانخانی