رابطه انسان با هوش مصنوعی: گفتگویی با دکتر حجت بقایی
پایگاه خبری آوای رودکوف:در دنیای امروز، هوش مصنوعی به عنوان یکی از بزرگ‌ترین تحولات تکنولوژیکی، تأثیر عمیقی بر زندگی ما گذاشته است. این فناوری نوظهور باعث شده است تا سوالات مهمی درباره نحوه رابطه انسان با آن شکل بگیرد؛ سوالاتی مثل اینکه آیا باید در مقابل هوش مصنوعی مقاومت کنیم یا آن را بپذیریم و کنار آن باشیم؟ در گفتگوی امروز، با دکتر حجت بقایی، پژوهشگر در این باره صحبت خواهیم کرد.
آوای رودکوف: سلام و خوش آمدید. امروز موضوع گفتگوی ما درباره رابطه انسان با هوش مصنوعی است. جمله‌ای که اخیراً بسیار از شما شنیده‌ایم، این است: «ما باید کنار هوش مصنوعی باشیم، نه در مقابل آن و نه پشت سر آن.» لطفاً در ابتدا توضیح دهید که منظورتان از این جمله چیست؟
دکتر حجت بقایی: سلام و ممنون از دعوت شما. این جمله به نوعی خلاصه یک نگرش بسیار مهم درباره هوش مصنوعی است. منظور این است که انسان‌ها نباید در برابر پیشرفت‌های هوش مصنوعی مقاومت کنند و سعی کنند آن را متوقف کنند، چون چنین چیزی ممکن نیست و باعث عقب ماندگی می‌شود. از طرف دیگر هم نباید منفعل باشند و اجازه دهند هوش مصنوعی از آن‌ها جلو بزند و کنترل همه چیز را در دست بگیرد. بهترین راه این است که همگام با هوش مصنوعی حرکت کنیم، در کنار آن باشیم و آن را درک کنیم، از آن یاد بگیریم و به عنوان یک همراه قدرتمند از آن استفاده کنیم.
آوای رودکوف: یعنی شما می‌گویید که رابطه ما با هوش مصنوعی باید تعاملی و فعال باشد؟
دکتر بقایی: دقیقاً همین طور است. هوش مصنوعی یک فناوری بسیار قدرتمند و پیچیده است که خواه یا ناخواه در حال تغییر همه ابعاد زندگی ماست؛ از کار و تحصیل گرفته تا نحوه ارتباطات و حتی تفریح. اگر ما بخواهیم در برابر آن بایستیم، مثل این است که بخواهیم جلوی یک رودخانه خروشان را با دست بگیریم. این کار بی‌فایده است و فقط انرژی ما را تلف می‌کند. اگر هم پشت سر آن حرکت کنیم و منفعل باشیم، به سرعت از جریان عقب می‌افتیم و فرصت‌های زیادی را از دست خواهیم داد.
آوای رودکوف : برخی نگرانند که هوش مصنوعی ممکن است جای انسان‌ها را بگیرد و موجب بیکاری شود. نظر شما چیست؟
دکتر بقایی: این نگرانی کاملاً طبیعی است. هوش مصنوعی می‌تواند بسیاری از کارهای تکراری و حتی پیچیده را بهتر و سریع‌تر انجام دهد. اما نکته مهم این است که هوش مصنوعی نمی‌تواند جای انسان را به طور کامل بگیرد، به ویژه در بخش‌هایی که خلاقیت، احساسات، اخلاق و قضاوت انسانی لازم است. به جای اینکه نگران جایگزینی باشیم، باید یاد بگیریم چگونه هوش مصنوعی را به عنوان یک ابزار تقویت‌کننده توانایی‌هایمان به کار ببریم.
آوای رودکوف: پس هوش مصنوعی بیشتر به عنوان یک همکار یا دستیار دیده بشود تا رقیب؟
دکتر بقایی: دقیقاً، ما باید هوش مصنوعی را به عنوان همکار، دستیار و بهتره به عنوان یک همراه هوشمند ببینیم که می‌تواند کارهای دشوار را انجام دهد و به ما کمک کند. با کمک هوش مصنوعی، می‌توانیم تصمیمات بهتری بگیریم. این همکاری می‌تواند بهره‌وری را افزایش دهد و فرصت‌های جدیدی برای خلق ایده‌های نو و پیشرفت به وجود بیاورد.
آوای رودکوف: ولی برخی می‌گویند که اگر هوش مصنوعی را خیلی جدی بگیریم، ممکن است باعث شود انسان‌ها تنبل‌تر شوند یا خلاقیت‌شان کم شود. چه نظری دارید؟
دکتر حجت بقایی: این موضوع هم قابل بحث است. هوش مصنوعی می‌تواند انجام برخی کارها را آسان‌تر کند و این ممکن است انسان‌ها را به سمت استفاده کمتر از مغز و تلاش کمتر سوق دهد. اما این بستگی به ما دارد که چطور از این فناوری استفاده کنیم. اگر هوش مصنوعی را به عنوان ابزاری برای افزایش خلاقیت، یادگیری و توسعه مهارت‌ها ببینیم، می‌تواند دقیقا برعکس عمل کند و انسان‌ها را توانمندتر کند. در واقع، نحوه استفاده ما تعیین‌کننده است.
آوای رودکوف: در این مسیر، نقش آموزش و یادگیری چگونه است؟
دکتر بقایی: آموزش و یادگیری مهم‌ترین نقش را دارند. هوش مصنوعی هر روز پیشرفته‌تر می‌شود و ابزارها و کاربردهای جدیدی معرفی می‌کند. بنابراین ما باید سریع و مداوم یاد بگیریم، مهارت‌های جدید کسب کنیم و خود را با این تغییرات هماهنگ کنیم. کسانی که در یادگیری عقب بمانند، به مرور زمان از پیشرفت‌ها عقب می‌مانند و فرصت‌ها را از دست می‌دهند.
آوای رودکوف: چه توصیه‌ای برای سازمان‌ها و شرکت‌ها در این زمینه دارید؟
دکتر بقایی: سازمان‌ها باید هوش مصنوعی را در استراتژی‌های خود جدی بگیرند. استفاده از هوش مصنوعی نباید فقط یک کار تکنولوژیک باشد، بلکه باید به بخشی از فرهنگ سازمانی تبدیل شود. سازمان‌ها باید فضای یادگیری و نوآوری را فراهم کنند تا کارکنان بتوانند با هوش مصنوعی همکاری کنند و از مزایای آن بهره‌مند شوند.
آوای رودکوف: آیا هوش مصنوعی می‌تواند به بهبود زندگی روزمره ما هم کمک کند؟
دکتر بقایی: صد در صد. از کمک به برنامه‌ریزی روزانه گرفته تا بهبود سلامت، حمل و نقل، آموزش و حتی تفریح، هوش مصنوعی پتانسیل بسیاری دارد که زندگی ما را ساده‌تر و بهتر کند. اما باز هم تاکید می‌کنم که همراهی هوشمندانه و مسئولانه با هوش مصنوعی شرط اصلی بهره‌مندی از این امکانات است.
آوای رودکوف: برخی افراد از این می‌ترسند که هوش مصنوعی ممکن است کنترل دنیا را به دست بگیرد. این ترس چقدر واقعی است؟
دکتر بقایی: این ترس بیشتر از ناشناخته بودن و نگرانی‌های رسانه‌ای ناشی می‌شود. واقعیت این است که هوش مصنوعی ابزاری است که توسط انسان‌ها ساخته و کنترل می‌شود. البته باید قوانین و چارچوب‌های اخلاقی و حقوقی مشخصی داشته باشیم تا از سوءاستفاده و خطرات احتمالی جلوگیری شود. کنترل هوش مصنوعی باید در دست انسان‌ها باشد و شفافیت در این حوزه بسیار مهم است.
آوای رودکوف: پس در نهایت، ما باید با هوش مصنوعی چه رابطه‌ای داشته باشیم؟
دکتر حجت بقایی: بهترین رابطه، رابطه‌ای است که مبتنی بر همکاری، یادگیری مداوم، احترام به ارزش‌های انسانی و مسئولیت‌پذیری است. ما باید کنار هوش مصنوعی باشیم، نه در مقابل آن و نه پشت سر آن، یعنی همگام و هماهنگ با آن حرکت کنیم تا بتوانیم زندگی بهتر و آینده‌ای روشن‌تر بسازیم.
آوای رودکوف: بسیار ممنونم از توضیحات جامع و مفید شما.
دکتر بقایی: من هم از شما ممنونم. امیدوارم این گفتگو به درک بهتر هوش مصنوعی و نقش ما در کنار آن کمک کرده باشد. من کارشناس این حوزه نیستم، ولی بنابر تجربه همکاری و همراهی با اساتید و کارشناسان، مطالبی را که فکر می‌کردم شاید بتواند به بالا بردن اطلاعات مخاطبین محترم در این حوزه کمکی کند، خدمتتان عرض کردم. کم و زیادش را ببخشید.
