تعصب و انحصار؛ دو آفت پنهان سازمان‌ها
پایگاه خبری آوای رودکوف :تعصب و انحصار همانند موریانه‌هایی خاموش، ساختارهای سازمانی را از درون می‌خورند. این دو عامل، با انحراف روند تصمیم‌گیری، فراهم‌کردن بستر تبعیض، و ممانعت از گردش آزاد اطلاعات، سازمان را به چرخه ناکارآمدی می‌کشانند. در ادامه دکتر حجت بقایی، مشاور تحقیق و توسعه و سردبیر آوای رودکوف در شمال، به واکاوی این معضل و راه‌های مقابله با آن پرداخته است.
در حاشیه یکی از رویدادهای رسمی که روز گذشته در سالن کنفرانس نمایشگاه کنگره هشت هزار شهید برگزار شد، تنشی شخصی بهانه‌ای شد برای تأملی جدی‌تر درباره ریشه‌های تعصب و انحصار در ساختارهای سازمانی. این تجربه تلخ اما پرتکرار، فرصتی فراهم آورد تا در گفت‌وگویی با دکتر حجت بقایی، مشاور تحقیق و توسعه، نقش این دو پدیده در شکل‌گیری فساد و تضعیف سازمان‌ها بررسی شود.
به اعتقاد دکتر بقایی، تعصب در فضای سازمانی به‌معنای قضاوت و تصمیم‌گیری بر مبنای پیش‌فرض‌های شخصی، قومی یا سیاسی است؛ پیش‌فرض‌هایی که هیچ نسبتی با شایستگی یا واقعیت‌های حرفه‌ای ندارند و ساختار تصمیم‌گیری را از مسیر عقلانی خود خارج می‌کنند. چنین فضایی تبعیض و ناعدالتی را تقویت کرده و انگیزه‌های سالم را می‌فرساید.
در کنار تعصب، انحصار نیز با محدودکردن دسترسی به منابع، فرصت‌ها و اطلاعات به گروهی خاص، زمینه فساد سازمانی را ایجاد می‌کند. دکتر بقایی این پدیده را بستر سوءاستفاده از قدرت، رانت‌خواری و حذف نیروهای شایسته می‌داند.
پیامد چنین شرایطی، فرسایش تدریجی سرمایه انسانی، کاهش انگیزه کارکنان و ایجاد فضای بی‌اعتمادی است. سازمانی که به تعصب و انحصار تن دهد، دیر یا زود توان رقابت، رشد و نوآوری را از دست خواهد داد.
دکتر بقایی راه مقابله را در بازنگری جدی ساختارها، ایجاد شفافیت در تصمیم‌گیری، پاسخگویی مدیریتی، نهادینه‌کردن شایسته‌سالاری و آموزش مستمر درباره آسیب‌های این دو پدیده می‌داند. او بر نقش کلیدی مدیران ارشد تأکید می‌کند، چرا که رفتار آنان الگوی کل سازمان است.
او در پایان یادآور شد: «هیچ سازمانی ناگهانی سقوط نمی‌کند؛ این بی‌عدالتی‌های کوچک اما پیوسته، ریشه در تعصب، انحصار و فساد دارند.» به باور او، پیشگیری از این روند وظیفه همه اعضای سازمان است، به‌ویژه آنان که در جایگاه تصمیم‌گیری قرار دارند.
