تمرین شهروندی و پرورش شهروند مسئول پذیر از وظایف مهدهای کودک است

پایگاه خبری آوای رودکوف-وحید حاج سعیدی:نقش مراکز آموزشی در تولید و اشاعه فرهنگ، خلاقیت، آموزه های اخلاقی و تربیتی در جامعه کنونی بر هیچ کس پوشیده نیست و همگی بر این باوریم کودکان بسیاری از رفتارهای خود را با گروه همسالان در مدارس و مراکز آموزشی تنظیم می کنند. بنابراین هر چه در مدارس و مراکز آموزشی به ساختارهای شخصیتی کودکان و دانش آموزان توجه بیشتری شود، در آینده با نسلی بهنجار تر و آگاه تر به مسئولیت های مدنی و اجتماعی روبرو خواهیم بود. 

این نقش تا جایی پررنگ و چشمگیر است که در همه ممالک و جوامع، برنامه هایی جدی و اساسی با رویکرد فرهنگ مداری و توسعه معیارهای اخلاقی و شخصیتی برای آموزش در مدارس تدارک دیده اند که ما حصل آن پرورش شهروندانی فرهنگ مدار و مسئولیت پذیر است. این آموزش ها که عمدتاً از سنین کودکی و در مهد های کودک آغاز می شوند، زمینه را برای پرورش کودکانی با رویکرد مسئولیت پذیری در قبال خود، خانواده و جامعه فراهم می سازند. از سوی دیگر باید بپذیریم پذیرش مسئولیت اجتماعی و توسعه فرهنگ شهروندی و زندگی اجتماعی باعث کاهش ناهنجاری های شایع در جامعه و به وجود آمدن جامعه ای پویا و با نشاط می شود. بنابراین سرمایه گذاری در این بخش به ویژه در سنین نونهالی و کودکی، آبیاری به نهالی است که جامعه از سایه درخت تنومند آن در سال های آینده بهره مند خواهد شد. 

ضرورت آموزش شهروندی به کودکان را چگونه ارزیابی می کنید؟
هر جامعه ای با توجه به مقتضیات زمان دارای شرایط و رویکردی است که افراد آن جامعه باید تا جای ممکن خود را با این شرایط و رویکرد ها منطبق سازند. پذیرش قوانین شهروندی، اصول احترام پذیری و احترام گذاری، رعایت شئونات شهروندی، قانون مداری و ... بخشی از این اصول هستند. از این رو، بزرگان جامعه در پرتو مجموعه فعالیتهای هدفمند و سنجیده سعی بر آن دارند که افراد خود را به عنوان شهروندان امروز و فردا به مهارت‌هایی مجهز کنند که بتوانند علاوه بر رعایت هنجار های جامعه، در عرصة زندگی فردی، اجتماعی، اقتصادی و شغلی نیز نقش مؤثری داشته باشند. در این بین هر چه این آموزش ها زود تر و منسجم تر صورت پذیرند، علاوه بر صرف هزینه کمتر ، اثر گذاری و آموزش پذیری نیز مطلوب تر و ماندگا رخواهند بود. اینجاست که ضرورت آموزش اصول شهروندی به کودکان و تربیت فرزندانی فرهنگ مدار در سنین پائین بیش از پیش رخ می نماید.

هدف اصلی از آموزش شهروندی چیست؟
هدف اصلی از آموزش شهروندی ، آماده‌سازی شهروندان برای ورود به زندگی اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی است. آموزش شهروندی به شهروندان می‌آموزد که چگونه یک شهروند فعال، آگاه و مسئولیت ‌پذیر باشد، قوانین را بپذیرد، به هم نسلان بی تفاوت نباشد، ساختار شناس باشد و از هنجار شکنی بپرهیزد. در واقع مبنای این آموزش‌ها تنها پرورش یک شهروند نمونه یا شهروند خوب یا ارائه یک الگوی شهروندی نیست بلکه به آنان می‌آموزد که چگونه تصمیمات خود را با توجه به مسئولیت هایشان و شرایط افراد جامعه در قبال اجتماع و زندگی فردی خود اتخاذ کنند.
این آموزش ها در سنین پائین شامل چه مواردی هستند؟

آموزش‌های کودکان به گونه‌ای است که بر یادگیری مهارت برقراری ارتباط مؤثر و سازنده با دیگران به نسبت تأکید بیشتری شده است و این آموزش‌ها شامل مهارت‌هایی مرتبط با رشد فردی دانش‌آموزان و روابط بین‌فردی است. احترام به والدین و بزرگتر ها، نه گفتن، پذیرش اشتباهات، تشکر و قدردانی، تعامل با دیگران، علاقه مند سازی به کتابخوانی، آشنایی با اصول مذهبی و ... بخشی از این اصول آموزشی هستند که در مهد های کودک و پیش دبستانی باید مورد توجه قرار گیرند و زمینه را برای پرورش و تربیت نسل نهال فراهم سازند.

حقوق شهروندی که بر آینده کودکان تاثیر بیشتری دارند، کدامند؟
همانطور که اشاره شد شهروندی ﻋﺒﺎرت اﺳـﺖ از روش زﯾﺴـﺘﻦ در ﯾـﮏ ﺷـﻬﺮ ﺑـﺮ ﻃﺒﻖ اﺻﻮل و قواعد و ﻗﻮاﻧﯿﻦ خاص. هیچکس با حق و حقوق به دنیا نمی‌آید و این جوامع هستند که تصمیم می‌گیرند که چه حقوقی به شهروندان خود بدهند و چه قوانینی را در نظر بگیرند. آنچه مسلم است مدرسه در کنار خانواده امن‌ترین و سالم‌ترین کانون در دوره رشد کودک است، به همین دلیل لازم است در چنین کانونی آموزش‌های اولیه برای هوشیاری کودکان در برابر حقوق شهروندی و خطرات بی‌توجهی به قانون ارائه شود و این آموزش ها می تواند در مدرسه تکمیل شود. اما برخی از این اصول که رنگ و لعاب بیشتری نسبت به سایر حقوق دارند. استاندارد مطلوب زندگی، حریم خصوصی، حق داشتن هویت شخصی، محافظت در برابر خشونت و جنايت ، ملاقات با دوستان و بازی کردن، برخورداری از امکانات مشابه و ... از جمله مواردی هستند تلاش برای توسعه آنها در سال های اخیر دو چندان شده است.

مهارت های استفاده کودک از حقوق شهروندی کدامند؟
کار گروهی اولین گام است و باعث رشد اجتماعی کودکان می شود و با جهت دهی گروه همسالان در مدرسه یا در گروههای فوق برنامه می توان کودکان را با حقوق شهروندی آشنا کرد. احساس مسولیت نسبت به جامعه و احساس تعلق به آن نیز باعث می شود کودکان در برابر جامعه احساس مسولیت کنند و درک درستی از موثر بودن در جامعه داشته باشند. انجام تعهد دیگر آیتمی است که کودکان را وادار می کند به وعده هایی که می دهند عمل کنند و مسولیتی را که به عهده شان گذاشته شده است به درستی انجام دهند. هوشیاری در برابر سو استفاده ها، مشارکت، در نظر گرفتن دیگران، برقراری ارتباط با دیگران، شناخت خطر، آشنا سازی با تفکر انتقادی درباره شواهد و مسایل و ... از دیگر آموزش هایی هستند کودکان را در قبال جامعه مسئولیت پذیر بار آورده و آنها را برای استفاده از حقوق شهروندی مهیا می سازد.

سخن پایانی
مهد های کودک و پیش دبستانی دارای ظرفیت های گسترده ای برای آموزش اصول رفتارها، رویکردها، فرآیند ها و آموزه هایی هستند که اگر به این اصول توجه ویژه شود و نگاه مدیران ، مربیان، مسئولان و حتی خانواده ها به این مراکز تغییر پیدا کند و آموزش محتوای خشک و کلاسیک تغییر پیدا کند، بلا شک در آینده با نسلی آگاه، هوشیار، خلاق، متفکر ، مسئولیت پذیر و ... مواجه خواهیم شد که بسیاری از آموزه های اجتماعی را در نهاد و ضمیر خود دارد. امروزه متاسفانه شاهد هستیم بسیاری از آموزه هایی که باید در مهد های کودکان ، آموزش داده می شدند بر بیلبورد ها و مکان های عمومی نصب شده است. لطفاً در برابر اشتباه خود عذرخواهی کنید، لطفاً گل نچینید، لطفاً روی چمن راه نروید، لطفاً در این مکان با تلفن همراه صحبت نکنید، لطفا به صندلی راننده دست نزنید و .... به یاد بیاوریم این آموزش های مغفول در جامعه کم نیستند و هزینه و زمان آموزش آنها به بزرگسالان  بسیار هنگفت است!