آيا روابط تهران- دوحه استراتژيک مي‌شود
به گزارش پایگاه خبری آوای رودکوف؛وقايع‌اتفاقيه نوشت : يک ماه پس از اختلافات قطر با همسايه‌هاي عربش، زمزمه‌ها مبني‌بر احتمال کودتاي کشورهاي عربي به رهبري عربستان علیه حکومت قطر شنيده شد، حالا چند روز بعد از اين گمانه‌زني‌ها رسانه‌هاي بين‌المللي از حضور نيروهاي ويژه ايران براي حفاظت از امير قطر خبر داده‌اند.
قطر بيش از يک ماه است که با هم‌پيمانان عربي خود به مشکل جدي برخورده‌است. کشورهاي عربي به رهبري عربستان، ابتدا با قطر قطع ارتباط کردند، سپس اين کشور را تحريم و مرزهاي خود به روي آن بستند و در نهايت تهديد به براندازي کردند. در اين مدت شوراي همکاري خليج‌فارس 13 شرط را براي از سرگيري دوباره روابط با قطر برای اين کشور گذاشتند اما هفته گذشته اين کشور شروط مطرح شده را ناعادلانه خواند و آنها را نپذيرفت. در اين مدت ايران و ترکيه دو کشوري بودند که برخلاف دوستان نيمه راه هم زبانشان، کمک‌هاي خود را روانه اين کشور کردند و در اين بين قوت گرفتن بيش‌ازپيش روابط استراتژيک ايران و قطر در مقابله با کشورهاي عربي به مهم‌ترين موضوع در حاشيه بحران اين کشور تبديل شده است.
در سال‌هاي اخير قطر سعي کرد تا ميان کشورهاي عربي نقش پررنگ‌تري را در عرصه‌هاي بين‌المللي و منطقه‌اي بازي کند. اين کشور در روياپردازي اهداف بلندمدت خود را در قامت «سوئيس خاورميانه» مي‌ديد. همين امر موجب شد تا فعاليت‌هاي ميانجيگري و بي‌طرفانه در پيش گيرد و در نهايت به دنبال زمينه‌اي براي شکل دادن به يک هويت استراتژيک و قوي براي خود در منطقه باشد. عربستان که خود را رهبر جهان عرب مي‌داند اين نوع بازيگري قطري‌ها را ضربه به خود قلمداد مي‌کرد. همين امر موجب شد تا رؤياي قطر را در آستانه شکوفايي برهم زند. عربستان بنا به ضرورت‌هاي منطقه‌اي ديگر نمي‌توانست قدرت‌گرفتن قطر را ببيند بنابراين اين کشور را متهم به حمايت مالي از تروريست‌ها و داعش کرد.
با شروع بحران قطر، ايران و ترکيه دو کشوري بودند که حمايت‌هاي خود را روانه اين کشور کردند. ترکيه در همان روزهاي اول علاوه بر مواد موردنياز نيروهاي نظامي خود را نيز به اين کشور فرستاد. رجب طيب اردوغان رئيس‌جمهوري ترکيه هم پس از اجلاس گروه 20 اظهار کرد که قطر کشوري داراي حاکميت است و ما به هيچکس اجازه نخواهيم داد که به حاکميت کشور قطر ضربه بزند. او تأکيد کرد که اتهامات عليه قطر ناعادلانه بوده و تحريم‌هاي ضد‌قطري را درست نميداند.
اما رابطه ايران و قطر رابطه‌اي کليدي است که به تحليل بسياري از کارشناسان، پس از قطع ارتباط کشورهاي عربي با قطر، رابطه اين کشور با ايران به سمت استراتژيک خواهد رفت. گرچه اين دو کشور در برخي مسائل مانند بحران سوريه اختلاف نظر اساسي باهم دارند اما فشارهاي وارده از سوي اعراب اين کشور را به سمت ايران سوق مي‌دهد. چندي پيش راديوي بين‌المللي فرانسه در گزارشي تحليلي در سايت خود نوشت که افزايش فشارهاي عربستان و هم‌پيماناش به قطر چه‌بسا اين کشور را به سمت هم‌پيماني با ايران سوق دهند. حتي بوريس جانسون وزيرخارجه انگليس نيز از افزايش فشارها بر قطر و نزديک‌تر شدن اين کشور به ايران ابراز نگراني کرد. اين درحالي است که در روزهاي اخير زمزمه‌هايي هم از احتمال کودتا يا براندازي حکومت آل ثاني در قطر به گوش مي‌رسيد؛ البته عربستان از سال 2015 که شيخ تميم بن حمد آل ثاني امير فعلي قطر با کودتا بر تخت پدرش تکيه زد، از حکومت اين فرد ناراضي بود و همين پيشينه هم قوت اين شايعات را بيشتر مي‌کرد.
نگراني‌ها از کودتا يا قتل امير قطر موجب شده تا برخي از رسانه‌ها مدعي شوند نيروهاي ايراني هم به کمک قطري‌ها رفته‌اند. در همين زمينه نشريه آمريکايي نيوزويک در يکي از مطالب خود مدعي شد که نيروهاي نظامي ايران وظيفه حفاظت از امير قطر را برعهده گرفته‌اند. اين نشريه با اشاره به اينکه ايران نيروي دريايي خود را در اطراف تنگه هرمز بسيج کرده‌است، رزمايش مشترک ايران و چين را ارسال پيامي به عربستان‌سعودي دانست؛ البته پيش‌ازاين هم چند باري ادعاي حفاظت از امير قطر از سوي رسانه‌هاي عربي منتشر شده بود. در همين راستا، سايت مصري «ايجپت تودي Egypt today» در گزارشي ادعا کرد که حفاظت از داخل کاخ شيخ تميم بن حمد آل ثاني از ماه ژوئن سال 2017 بر عهده نيروهاي نظامي ايران است. اين سايت در ادامه مدعي شد که وزير دفاع وقت ايران در 2010 موافقتنامه همکاري دفاعي با فرمانده ستاد نيروهاي مسلح قطر امضا کرده و سپس در سال 2015 هم قرارداد امنيتي- نظامي براي آموزش ارتش قطر ميان دو کشور امضا مي‌شود که همين دو قرارداد براي حضور مستشاري نيروهاي ايراني در اين کشور کافي است.
اين درحالي است که سفير قطر در اسپانيا طي سخنراني در انديشکده سلطنتي مطالعات راهبردي و بين‌المللي در شهر مادريد اظهار مي‌کند که روابط ايران و قطر متمايز و راهبردي نيست اما او هشدار هم مي‌دهد که بحران کنوني در منطقه مي‌تواند به نظامي شدن منطقه خليج‌فارس منتهي شود. اگر اين اتفاق روي دهد آنگاه اين موضوع عواقب بدي براي منطقه و جهان به دنبال خواهد داشت. بااين‌حال، عبدالله بن حمدالعطيه معاون نخست‌وزير قطر در گفت‌وگو با يک برنامه تلويزيوني اعلام کرد که اين کشور آماده قطع روابط با ايران است اما به شرطي که تمام کشورهاي عضو شوراي همکاري خليج‌فارس روابطشان را با ايران قطع کنند. او اظهار کرد که مسئله شگفت‌آور اين است که کشورهاي عضو شوراي همکاري خليج‌فارس، دوحه را به‌دليل روابط محکمش با ايران به حامي تروريسم متهم مي‌کنند. وي در ادامه گفت: دوحه آماده است تا با تمام کشورهاي عضو شوراي همکاري خليج‌فارس کنار يک ميز بنشينند و روابط اقتصادي، تجاري و سياسي‌شان را با ايران قطع کنند. او در نهايت به اين موضوع اشاره کرد که عمر شوراي همکاري‌هاي خليج‌فارس به پايان رسيده است زيرا در سال 1981 ميلادي ما اين شورا را تأسيس کرديم و اکنون ديگر اين شورا اعتباري ندارد.
در شرايط فعلي که نگراني از قدرت‌گرفتن ايران در منطقه و همچنين عميق‌تر شدن رابطه ايران با قطر در ميان کشورهاي منطقه و حتي اروپايي و آمريکا وجود دارد، نبايد شتابزده و هيجاني با اين مسئله برخورد کرد بلکه بايد منتظر بود که گردوغبار اين تنش‌ها بخوابد و با کاهش تدريجي حساسيت‌ها و التهابات ،زمينه براي اقدامات درست و مؤثرتر فراهم شود.
در سال‌هاي اخير قطر سعي کرد تا ميان کشورهاي عربي نقش پررنگ‌تري را در عرصه‌هاي بين‌المللي و منطقه‌اي بازي کند. اين کشور در روياپردازي اهداف بلندمدت خود را در قامت «سوئيس خاورميانه» مي‌ديد. همين امر موجب شد تا فعاليت‌هاي ميانجيگري و بي‌طرفانه در پيش گيرد و در نهايت به دنبال زمينه‌اي براي شکل دادن به يک هويت استراتژيک و قوي براي خود در منطقه باشد. عربستان که خود را رهبر جهان عرب مي‌داند اين نوع بازيگري قطري‌ها را ضربه به خود قلمداد مي‌کرد. همين امر موجب شد تا رؤياي قطر را در آستانه شکوفايي برهم زند. عربستان بنا به ضرورت‌هاي منطقه‌اي ديگر نمي‌توانست قدرت‌گرفتن قطر را ببيند بنابراين اين کشور را متهم به حمايت مالي از تروريست‌ها و داعش کرد.
با شروع بحران قطر، ايران و ترکيه دو کشوري بودند که حمايت‌هاي خود را روانه اين کشور کردند. ترکيه در همان روزهاي اول علاوه بر مواد موردنياز نيروهاي نظامي خود را نيز به اين کشور فرستاد. رجب طيب اردوغان رئيس‌جمهوري ترکيه هم پس از اجلاس گروه 20 اظهار کرد که قطر کشوري داراي حاکميت است و ما به هيچکس اجازه نخواهيم داد که به حاکميت کشور قطر ضربه بزند. او تأکيد کرد که اتهامات عليه قطر ناعادلانه بوده و تحريم‌هاي ضد‌قطري را درست نميداند.
اما رابطه ايران و قطر رابطه‌اي کليدي است که به تحليل بسياري از کارشناسان، پس از قطع ارتباط کشورهاي عربي با قطر، رابطه اين کشور با ايران به سمت استراتژيک خواهد رفت. گرچه اين دو کشور در برخي مسائل مانند بحران سوريه اختلاف نظر اساسي باهم دارند اما فشارهاي وارده از سوي اعراب اين کشور را به سمت ايران سوق مي‌دهد. چندي پيش راديوي بين‌المللي فرانسه در گزارشي تحليلي در سايت خود نوشت که افزايش فشارهاي عربستان و هم‌پيماناش به قطر چه‌بسا اين کشور را به سمت هم‌پيماني با ايران سوق دهند. حتي بوريس جانسون وزيرخارجه انگليس نيز از افزايش فشارها بر قطر و نزديک‌تر شدن اين کشور به ايران ابراز نگراني کرد. اين درحالي است که در روزهاي اخير زمزمه‌هايي هم از احتمال کودتا يا براندازي حکومت آل ثاني در قطر به گوش مي‌رسيد؛ البته عربستان از سال 2015 که شيخ تميم بن حمد آل ثاني امير فعلي قطر با کودتا بر تخت پدرش تکيه زد، از حکومت اين فرد ناراضي بود و همين پيشينه هم قوت اين شايعات را بيشتر مي‌کرد.
نگراني‌ها از کودتا يا قتل امير قطر موجب شده تا برخي از رسانه‌ها مدعي شوند نيروهاي ايراني هم به کمک قطري‌ها رفته‌اند. در همين زمينه نشريه آمريکايي نيوزويک در يکي از مطالب خود مدعي شد که نيروهاي نظامي ايران وظيفه حفاظت از امير قطر را برعهده گرفته‌اند. اين نشريه با اشاره به اينکه ايران نيروي دريايي خود را در اطراف تنگه هرمز بسيج کرده‌است، رزمايش مشترک ايران و چين را ارسال پيامي به عربستان‌سعودي دانست؛ البته پيش‌ازاين هم چند باري ادعاي حفاظت از امير قطر از سوي رسانه‌هاي عربي منتشر شده بود. در همين راستا، سايت مصري «ايجپت تودي Egypt today» در گزارشي ادعا کرد که حفاظت از داخل کاخ شيخ تميم بن حمد آل ثاني از ماه ژوئن سال 2017 بر عهده نيروهاي نظامي ايران است. اين سايت در ادامه مدعي شد که وزير دفاع وقت ايران در 2010 موافقتنامه همکاري دفاعي با فرمانده ستاد نيروهاي مسلح قطر امضا کرده و سپس در سال 2015 هم قرارداد امنيتي- نظامي براي آموزش ارتش قطر ميان دو کشور امضا مي‌شود که همين دو قرارداد براي حضور مستشاري نيروهاي ايراني در اين کشور کافي است.
اين درحالي است که سفير قطر در اسپانيا طي سخنراني در انديشکده سلطنتي مطالعات راهبردي و بين‌المللي در شهر مادريد اظهار مي‌کند که روابط ايران و قطر متمايز و راهبردي نيست اما او هشدار هم مي‌دهد که بحران کنوني در منطقه مي‌تواند به نظامي شدن منطقه خليج‌فارس منتهي شود. اگر اين اتفاق روي دهد آنگاه اين موضوع عواقب بدي براي منطقه و جهان به دنبال خواهد داشت. بااين‌حال، عبدالله بن حمدالعطيه معاون نخست‌وزير قطر در گفت‌وگو با يک برنامه تلويزيوني اعلام کرد که اين کشور آماده قطع روابط با ايران است اما به شرطي که تمام کشورهاي عضو شوراي همکاري خليج‌فارس روابطشان را با ايران قطع کنند. او اظهار کرد که مسئله شگفت‌آور اين است که کشورهاي عضو شوراي همکاري خليج‌فارس، دوحه را به‌دليل روابط محکمش با ايران به حامي تروريسم متهم مي‌کنند. وي در ادامه گفت: دوحه آماده است تا با تمام کشورهاي عضو شوراي همکاري خليج‌فارس کنار يک ميز بنشينند و روابط اقتصادي، تجاري و سياسي‌شان را با ايران قطع کنند. او در نهايت به اين موضوع اشاره کرد که عمر شوراي همکاري‌هاي خليج‌فارس به پايان رسيده است زيرا در سال 1981 ميلادي ما اين شورا را تأسيس کرديم و اکنون ديگر اين شورا اعتباري ندارد.
در شرايط فعلي که نگراني از قدرت‌گرفتن ايران در منطقه و همچنين عميق‌تر شدن رابطه ايران با قطر در ميان کشورهاي منطقه و حتي اروپايي و آمريکا وجود دارد، نبايد شتابزده و هيجاني با اين مسئله برخورد کرد بلکه بايد منتظر بود که گردوغبار اين تنش‌ها بخوابد و با کاهش تدريجي حساسيت‌ها و التهابات ،زمينه براي اقدامات درست و مؤثرتر فراهم شود.
نظرات بینندگان
عکس روز
