زنگ خطر سلامت جوانان: واکاوی پدیده نگران‌کننده افزایش مصرف دخانیات در میان زنان و دختران
پایگاه خبری آوای رودکوف :انتشار آمارهای نگران‌کننده پیرامون افزایش مصرف دخانیات در میان زنان و به خصوص دختران نوجوان، زنگ خطری جدی را برای سلامت عمومی و آینده اجتماعی کشور به صدا درآورده است. این پدیده، که در گزارش «همشهری‌آنلاین» با عنوان «زنان؛ مشتریان پر و پا قرص دکه‌های سیگارفروشی | از هر ۱۰ دانش‌آموز دختر، ۳ نفر سیگاری هستند» به تفصیل مورد بررسی قرار گرفته است، ابعاد پیچیده فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی دارد که نیازمند واکاوی و اقدام فوری است.
ابعاد نگران‌کننده پدیده:
بر اساس گزارش مذکور، که به نقل از دکتر سعید صفاتیان، پژوهشگر حوزه اعتیاد، ارائه شده است، شواهد عینی و آماری حاکی از افزایش قابل ملاحظه گرایش زنان و دختران به مصرف سیگار و سایر دخانیات است. یکی از تکان‌دهنده‌ترین آمارهایی که در این گزارش به آن اشاره شده، افزایش بیش از ۱۳۰ درصدی مصرف سیگار در میان دختران گروه سنی ۱۳ تا ۱۵ سال طی یک دهه گذشته (از سال ۱۳۹۵ تاکنون) است. همچنین، این پژوهشگر حوزه اعتیاد اظهار داشته است که “از هر ۱۰ دانش‌آموز دختر، ۳ نفر سیگاری هستند”؛ رقمی که عمق بحران را به روشنی نشان می‌دهد و ضرورت بازنگری در سیاست‌گذاری‌های سلامت و اجتماعی را دوچندان می‌کند.
ریشه‌های یک چالش چندوجهی:
تحلیل‌گران و کارشناسان سلامت، این رشد نگران‌کننده را به عوامل متعددی نسبت می‌دهند:
- دسترسی‌پذیری آسان و تبلیغات غیرمستقیم: در دسترس بودن آسان سیگار، امکان فروش نخی، قیمت نسبتاً مناسب و بسته‌بندی‌های جذاب، به همراه تبلیغات گسترده و بعضاً پنهان دخانیات در فضای مجازی و شبکه‌های نمایش خانگی، زمینه را برای گرایش، به ویژه در سنین پایین، فراهم کرده است.
- تغییرات فرهنگی و اجتماعی: این پدیده را می‌توان بازتابی از تغییرات عمیق فرهنگی در جامعه دانست. دکتر صفاتیان در این زمینه، این افزایش مصرف را نه تنها یک آسیب اجتماعی، بلکه یک “خرده‌فرهنگ” و بخشی از “روند توسعه جامعه” تلقی می‌کند. وی با اشاره به الگوی مشابهی که در کشورهای غربی در دهه‌های گذشته تجربه شده است، تاکید می‌کند که در ایران این “توسعه” بدون “آموزش مهارت‌های زندگی” و “فرزندپروری” پیش رفته است.
- عوامل روان‌شناختی: افزایش نرخ اضطراب و افسردگی در جامعه و در میان جوانان، می‌تواند افراد را به سمت مصرف دخانیات به عنوان مکانیزمی برای مقابله با استرس سوق دهد.
- کاهش سن شروع مصرف و الگوبرداری: مشاهده مصرف دخانیات توسط بزرگسالان (مانند والدین) و همچنین عوامل روان‌شناختی مانند کنجکاوی و لذت‌طلبی در سنین نوجوانی، به کاهش سن شروع مصرف و افزایش آمار در این گروه سنی دامن زده است.
پیامدهای بهداشتی و اجتماعی:
عواقب افزایش مصرف دخانیات، فراتر از یک عادت فردی است و تبعات جدی بهداشتی و اجتماعی به دنبال دارد. سیگار، عامل اصلی بسیاری از بیماری‌های مزمن و کشنده نظیر سرطان ریه، بیماری‌های قلبی و عروقی، و فشار خون بالا است. آمارهای وزارت بهداشت نشان می‌دهد که سالانه ۵۰ هزار نفر (۱۴ درصد کل مرگ‌ها) در کشور به دلیل مصرف دخانیات جان خود را از دست می‌دهند که حدود ۵۵ درصد این مرگ‌ها در سنین زودرس رخ می‌دهند.
نگران‌کننده‌تر اینکه، طبق مطالعات جهانی، بیش از ۹۰ درصد افراد معتاد، مصرف خود را با سیگار یا قلیان آغاز کرده‌اند. این واقعیت، مصرف دخانیات را به دروازه‌ای برای ورود به اعتیادهای پرخطرتر تبدیل می‌کند و بر ضرورت کنترل حلقه اولیه مصرف تاکید دارد.
چالشی به نام “صنایع دخانی” و “کشت توتون”:
در این میان، نقش صنایع دخانی و سیاست‌های مرتبط با تولید و عرضه، قابل چشم‌پوشی نیست. با وجود هشدارهای جدی، این صنایع با تولید انبوه (سالانه ۷۰ میلیارد نخ سیگار) و سودآوری کلان، تنها به فکر جذب مشتریان جدید، به ویژه از میان جوانان و نوجوانان هستند. اشاره به کاشت توتون در زمین‌های کشاورزی که می‌بایست به محصولات استراتژیک اختصاص یابد، نشان از نفوذ این صنایع و نادیده گرفتن اولویت‌های سلامت عمومی دارد.
راهکارهای پیش‌رو: نیازمند رویکردی جامع:
مهار این پدیده، نیازمند یک رویکرد جامع و همکاری بین‌بخشی است:
- آموزش مهارت‌های زندگی: برنامه‌های آموزشی هدفمند برای توانمندسازی نوجوانان و جوانان در برابر فشارهای اجتماعی و انتخاب‌های ناسالم.
- سیاست‌گذاری و قوانین بازدارنده: اعمال قوانین سخت‌گیرانه برای محدود کردن دسترسی به دخانیات (به ویژه فروش نخی)، کنترل جدی تبلیغات (حتی غیرمستقیم) و افزایش مالیات بر محصولات دخانی.
- نظارت بر محتوای رسانه‌ای: کنترل محتوای سریال‌های نمایش خانگی و پلتفرم‌های اجتماعی به منظور جلوگیری از عادی‌سازی یا ترویج مصرف دخانیات.
- افزایش آگاهی عمومی و اطلاع‌رسانی: کمپین‌های آگاهی‌بخش گسترده با محوریت مضرات دخانیات و عوارض آن برای نسل جوان.
- حمایت از خانواده‌ها و فرزندپروری: آموزش و توانمندسازی والدین برای ایجاد محیطی امن و سالم در خانه و تقویت ارتباط مؤثر با فرزندان.
نتیجه‌گیری:
روند رو به رشد مصرف دخانیات در میان زنان و دختران کشور، نه تنها یک بحران بهداشتی، بلکه یک چالش بنیادین اجتماعی است که می‌تواند آینده نسل‌های آتی را به خطر اندازد. همان‌طور که در گزارش «همشهری‌آنلاین» نیز هشدار داده شده است، اگر امروز با قاطعیت و هم‌افزایی ملی به این معضل رسیدگی نشود، فردا با نسلی روبه‌رو خواهیم بود که سلامت و پویایی‌اش در معرض تهدیدی جدی قرار گرفته است. نجات این نسل، مسئولیتی همگانی است که نیازمند عزمی راسخ و اقدام فوری است.
