سال تحصیلی جدید: درس زیر سایه ی ویروسی سمج

پایگاه خبری آوای رودکوف:ویروس منحوس کرونا خیلی سریع مناطق مختلف جهان را به تسخیر خود درآورد و همه‌گیری ویروس کرونا پدیده‌ای نوین در عرصه جهانی است که می‌تواند پیامدهای زیادی در تدبیر امور در سطوح مختلف داشته باشد.

در سطح کلان این پدیده بر نظام جهانی، کنش و واکنش‌های دولت‌ها در عرصه سیاست خارجی در سطوح جهانی، بین‌المللی و منطقه‌ای تأثیرگذار خواهد بود.

در سطح میانه این پدیده بدون شک نحوه حکمرانی دولت-ملت‌ها را در عرصه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و دیگر عرصه‌ها را متأثر خواهد ساخت. در سطح خرد نیز پدیده‌های این‌گونه، نوع نگاه فرد را به جامعه، حکومت و جهان تحت تأثیر قرار خواهد داد.

 یکی از حوزه‌هایی که متاثر از  ویروس کرونا دچار اختلال در برنامه ها و  تعطیلی ناخواسته شد آموزش و پرورش می باشد که صد البته مسولان و متولیان ان بیکار ننشسته و وارد  فاز اجرایی طراحی سازوکار آموزش مجازی و تداوم آموزش شد و هم اکنون نیز شاهد هستیم علیرغم مخالفتهایی که صورت گرفت و ترس و دلهره هایی که در اولیاء دانش آموزان ایجاد شده مدارس از 15 شهریور بازگشایی و در حال تحصیل می باشند.

باید بپذیریم که کرونا و سال  تحصیلی جدید دغدغه بخش زیادی از جامعه شده و مسئولان مربوطه باید با ایجاد اتاق فکری جدید در بدنه آموزش و پرورش ؛پیش بینی‌های لازم در این راستا را انجام دهند تا هم  به فرآیند تعلیم و تربیت دانش آموزان خللی وارد نشود و هم به سلامت آنها.

 در همین راستا " پایگاه خبری آوای رودکوف" گفتگویی با دکتر سلمان اخش ؛ دکتری علوم تربیتی و عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان استان کهگیلویه و بویراحمد داشته که در ادامه آن را با هم مرور می کنیم:

اینجانب سلمان آخش دکتری رشته علوم تربیتی گرایش (مدیریت وبرنامه ریزی آموزشی) فارغ التحصیل از دانشگاه خوارزمی تهران،دانش آموخته برتر دوره های لیسانس،فوق لیسانس ودکتری، دارای 8 سابقه تدریس در دانشگاه های مختلف  استان های تهران،البرز و کهگیلویه وبویراحمد و همچنین صاحب 31 مقاله وکتاب در زمینه آموزش وپرورش،عضو بنیاد ملی نخبگان ایران،عضومجمع نخبگان ایران،عضو انجمن ملی مطالعات برنامه درسی ایران،سرگروه ومدرس کشوری ارزشیابی، داور 4 فصلنامه علمی و هم اکنون عضو هیئت علمی تمام وقت دانشگاه فرهنگیان استان کهگیلویه وبویراحمد هستم.

خرسندم از اینکه این فرصت در اختیار بنده قرار گرفت و قطعا تلاش خواهم کرد که در سطح استان وشهرستان  جهت توسعه شهرم از هیچ کمکی دریغ نکنم.

 من ابتدا توضیحاتی را خدمت عزیزان عرض میکنم و سپس پاسخگوی سوال شما خواهم بود.

 موضوع گفتگوی ما همانطور که قبلا اشاره شد در مورد آموزش و کرونا:فرصت ها و چالش ها  می باشدطبیعی است که این موضوعات از جنبه های مختلف قابل بررسی و تحقیق هست و ساعت ها کار و تلاش متخصصان مربوط به خود را می طلبد. با توجه به وقتی که در اختیار اینجانب هست سعی می کنم به این موضوع بپردازم و در ادامه اگر سوالی بود که به آن اشاره نشد، برای پرسش و پاسخ در خدمت عزیزان خواهم بود.

 دو متغیر موضوع فعلی کرونا و آموزش هستند در مورد اولی همین را می دانیم که ویروسی است خطرناک که مکان،زمان،سن،جنسیت،قومیت،فقیر،غنی و ... را نمیشناسد وبه هیچ کس رحم نمی کند. اما در مورد آموزش که برای همه ما واژه ای آشناست میتوان گفت که آموزش به فعالیت هایی گفته می شود که با هدف آسان ساختن یادگیری از سوی یاددهنده  طرح ریزی می شود و بین یاددهنده  و یک یا چند یادگیرنده به صورت یک کنش متقابل جریان می یابدو هدف آن ایجاد یادگیری است.

 ساختار آموزشی کشورهای جهان به سه شیوه هست:
 متمرکز

نیمه متمرکز
غیرمتمرکز

- نظام آموزشی  متمرکز: تمرکز گرایی در طراحی وتدوین برنامه های درسی دیدگاه سنتی و حاکم است.  مراکز برنامه درسی دولتی هستند که مراحل طراحی،تدوین وابلاغ برنامه درسی را باید در دست داشته باشند وکار معلمان تنها اجرای برنامه های درسی تجویزشده است که تاحدود زیادی ضد نفوذ واقتدار معلم هستند. به طور کلی  در نظام برنامه‌ریزی درسی متمرکز، برنامۀ درسی را نهاد مرکزی تهیه می‌کند و مناطق و مدارس به اجرای وفادارنۀ آن ملزم می‌باشند.

 نظام آموزشی  نیمه متمرکز: در نظام برنامه‌ریزی درسی نیمه‌متمرکز، سیاست‌ها و چارچوب‌ها را نهاد مرکزی تدوین می‌کند و بخشی از اختیارات به مناطق و مدارس واگذار می‌شود و نظارت و کنترل از سوی نهاد مرکزی اعمال می‌شود.

 نظام آموزشی  غیر متمرکز: در نظام برنامه‌ریزی درسی غیر متمرکز، تمامی اختیارات به سطوح پایین‌تر واگذار می‌شود و هر یک از واحدها آزادی و اختیار عمل دارند.

 نظام آموزشی کشور ما از نوع اولی یعنی متمرکز هست البته به قول یکی از اساتید مطرح تعلیم وتربیت نظام آموزشی ایران سوپر متمرکز هست.

 این تقسیم بندی از این لحاظ هست که الان بحث بازگشایی مدارس هست و خیلی ها نقد می کنند. حتی در فضای مجازی نقدهایی شد با توجه به نوع ساختار آموزشی مدیران کل،مدیران شهرستانی ،مدیران مدارس و شورای مدرسه واقعا کاره ای نیستند و ملزم به اجرای بخشنامه های از بالا به پایین هستند که خود یکی از محدودیت های نظام متمرکز هست که به رده های پایین تفویض اختیار نمی کند.

 در مدارس ودر شهرستان ما به صورت مستقل نمی توانند تصمیم بر حضور یا عدم حضور دانش آموزان در مدرسه بگیرند.

ممکن است مقام عالی مثل وزیر در رسانه ملی به ظاهر حرف از اختیار کامل استان ها  بزند ولی از آنجایی که سازمان های ما کاملا طبق کاغذ بازی و بخشنامه جلو میرند تا بخشنامه ای صادر نشود هیچ عملی توسط نیروهای زیردست انجام نمی شود.پس مخاطب ما در این بازگشایی مدارس قطعا مدیران شهرستانی نیستند.

 از همین رو پاسخ من به سوال شما منفی و با بازگشایی مدارس به دلایلی که در عرض کردم مخالف هستم.

-    تفاوت معناداری بین وضعیت‌های مختلف سفید، زرد و قرمز نیست.

 بله واقعا تفاوتی نیست در یک شهر که وضعیت مثلا نارنجی دارد 1نفر می تواند باعث انتقال شود در وضعیت قرمز هم همینطور است اساسا در این مورد نباید تفاوتی باشد چون مساله سلامتی انسان است.

بله با شما موافقم ودر استان های قرمز و شهرستان های قرمز مثل شهر خودمان که وضعیت وخیم تر هست عرض من این هست که در همان مناطق کم خطر هم افراد مبتلا وجود دارد و ممکن هست در یک مدرسه 200 نفری یک نفر مبتلا باشد.

یکی از فرصت ها و محاسن کرونا برای کشور ما روی آوری به فناوری اطلاعات وارتباطات و کاربرد آن در آموزش است. خیلی از کشورها پیش از کرونا نظام‌های آموزشی اش وارد فضای مجازی شده بود و این امکان به صورت یک آموزش مکمل اجرا می‌شد و زیرساخت‌های آن مهیا بود اما در کشور ما چند سال است که می‌خواهیم به سمت این فضا حرکت کنیم اما عملاً تجربه جدی ما در آموزش مجازی همین وضعیت کرونا بود.در دنیا تقریباً از سال ۲۰۰۲ به مرور کشورها بحث آموزش از راه دور، آموزش الکترونیکی و مجازی چه به صورت آفلاین یا آنلاین پیگیری کرده‌اند و تولیداتی نیز داشتند. در کشور ما پذیرش تغییر عموماً سخت است. از این نظر کرونا را می‌توان یک فرصت تلقی کرد.

شاید اگر می‌خواستیم یک میلیون معلم  وچهارده میلیون دانش آموز را وارد فضای مجازی کنیم، پذیرش آن از سمت معلمان ،دانش آموزان و والدین چند سال زمان می‌برد اما شرایط کرونا به گونه‌ای تحمیل شد که معلمان،دانش آموزان ووالدین  با نحوه آموزش مجازی آشنا شدند. معلمان داخل کشور که آشنایی آنها با فضای مجازی محدود بود، به سرعت از تمام فضاهای مجاز برای آموزش بهره بردند و در ادامه آموزش و پرورش که شبکه شاد را تأسیس کرد.

 همچنین دانش آموزان ومعلمان  مجبور به مسافرت یا تردد درون و برون شهری نیستند و در موقعیت مکانی خود می توانند از منزل یا دفتر کار آموزش ببینند.

یادگیری الکترونیک به تخصیص زمانی کمتری نیاز دارد : یکی دیگر از دلایل پرهیز فراگیران از دوره های سنتی، وقت زیادی است که باید تخصیص دهند. زمان رفت و آمد به کلاس و انتظار برای ورود مدرس و یا سایر فراگیران، زیاد است.

خود یادگیری در دانش آموزان تقویت می شود.

موارد ذکر شده از مزایای آموزش مجازی و از فرصت هایی است که کرونا ایجاد کرد.

اما  معایب روش مجازی در دوره کرونا:
- عدم آگاهی بعضی از معلمان،دانش آموزان و والدین به فضای مجازی
- نبود زیر ساخت های آموزش مجازی در شهرستان
- وضعیت بد اقتصادی مردم و تهیه لب تاب،تبلت و گوشی
- عدم دسترسی روستا ها به اینترنت و رسانه های مربوطه ودر نتیجه در صورت نبود معلم ممکن است ترک تحصیل صورت گیرد.

 افزایش ساعت استفاده از فضای مجازی توسط دانش‌آموزان:طبق اصول تربیتی مبنی استاندارد  استفاده دانش آموزان از وسایل ارتباطی به ویژه در سنین پایین معمولا 2ساعت است .با شرایط جدید  شاهد آن هستیم که میزان حضور دانش آموزان در فضای مجازی افزایش یافته است.

هرچند که روش حضوری در شرایط عادی مزایای زیادی دارد.از جمله  می توان به تعامل چهره به چهر معلم با دانش آموز،جدی ورسمی بودن آموزش،اثربخشی آموزش،ایجاد تنوع در آموزش وجلوگیری از بی حوصلگی دانش آموزان در خانه اشاره کرد.

 قطعا سلامتی مقدم بر آموزش هست، همه ماها نتیجه همین سیستم آموزش هستیم و واقعیت این هست که ما راجع به مطالبی  که در گذشته آموختیم اگر از ما بپرسند چیز زیادی ه یاد نمی آوریم در این شرایط بازهم تاکید میکنم مهم سلامت روحی و روانی دانش آموزان،معلمان و والدین آن هاست.

 خودم به شخصه از دیروز تا الان صحبت هایی ه با دانش آموزان داشتم این استرس هم در کلاس درس و هم در خانه همراه آن هاست و اینکه هر زنگ 30 دقیقه هست خیلی نمی تواند اثر بخش باشد.

 و البته تضادهایی بین خود نیروهای مدرسه هست که بعضی از معلمان دانش آموزان را تهدید می کنند که در صورت غیبت از نمرهد آنها کم می شود و تعدادی هم به دانش آموزان به صورت مستقیم وغیر مستقیم می گویند چرا مدرسه می آیند؟

بیشتر کشورهای جهان از جمله کشورهای اروپایی با وجود وضعیت نگران‌‌کننده شیوع این بیماری، تصمیم به بازگشایی مدارس در تاریخ معمول هر سال گرفته‌اند. تاریخ آغاز سال تحصیلی جدید در بسیاری از کشورهای اروپایی یکم سپتامبر (۱۱ شهریور) است.هرچند که وضعیت ما با کشورهای اروپایی کاملا متفاوت هست.

متاسفانه بعضی از دوستان ما را با کشورهای پیشرفته اروپایی یا با مدارس غیر انتفاعی بالاشهر تهران مقایسه میکنند در شهری مثل لنده و هرکلاس 30 نفر ،با امکانات وبودجه ضعیف مدارس،وضعیت اقتصادی خانواده ها واقعا هرچند هم بخواهیم مثبت نگر باشیم نمی توانیم در دراز مدت این امنیت را ایجاد کنیم.

و این مشکل باید در سطح کلان حل شود چرا که ادرات شهرستان ها فقط اجرا می کنند حداقل اگر نمی شود و الزام هست پیشنهاد میکنم مدارس ابتدایی را اجبار نکنند.

 بچه کلاس اول چی از پروتکل می داند؟آیا می تواند از سرویس بهداشتی،آبخوری با رعایت مسائل بهداشتی استفاده کند؟

واین چه اجباری است که دانشگاه ها مجازی ولی مدارس حضوری باشد اون هم با جامعه آماری 14 میلیونی.

اگر قرار بر استمرار حضوری دانش آموزان باشد در دوره متوسطه اول ودوم یک مقدار کار معلم و کادر اجرایی راحت تر هست و مثل همین چندماه گذشته در حد توان رعایت کنند و آموزش وپرورش و سایر نهادها با همکاری بنیاد علوی باید همگی برای پیشگیری حمایت کنند چون که از هر خانواده ای یک نفر در مدارس مشغول هست.

 ولی واقعا در دوره ابتدایی به دلایل شرایط سنی و روحیه کودکان کار بسیار دشوار هست و بازهم تاکید دارم که در دوره ابتدایی کار به صورت مجازی ادامه یابد.

 بدبینانه به قضیه نگاه کنیم فوقش دانش آموز به قول امروزی ها بی سواد بار می آید دانش آموز امسال نداند 5ضربدر 5 می شود 25 سال بعد می فهمد و قرار نیست اتفاق ویژه ای رخ بدهد الحمدلله در هر خانه ای یک تحصیلکرده دانشگاهی هست که می تواند در کنار آموزش مجازی به دانش آموز کمک کند.

سوال به جا و به حقی است انسان،انسان است وهیچ تفاوتی نیست در بعضی از ادرات درب رو به روی ارباب رجوع می بندند که شلوغ نشود وکار به جایی است پس روا نیست که جامعه  دانش آموزی در این خصوص دیده نشوند.

البته  این سوال را باید از مدیر آموزش وپرورش چند روز پیش می پرسیدید ولی از نظر من کار اشتباهی است دانش آموز کلاس اول با مدیر کل هیچ تفاوتی ندارد!

 اتفاقا دو قشر بودند که هم از لحاظ حقوق و مزایا تا حدودی نادیده گرفته شدند  و به قولی هم کاسه کوزه ها روی سرشان خراب شد یکی قشر سلامت و دوم قشر فرهنگی ولی کرونا به درستی نشان داد که این دو قشر جایگاه مهمی در جامعه دارند ونباید به دید مصرفی به آن ها نگاه کرد.

یک معلم با حقوق اندک را نه کارشناسان،نه تلویزیون،رسانه،شاد و... نتوانستند جایگزینش شوند.

 به صورت کلی در آموزش وپرورش دستورات از بالا به پایین ست ولی قرار نیست در یک مجموعه کوچک تناقضی وجود داشته باشد.

کلام آخر ؛مدرسه همان جای امنی که با همه گرفتاری‌ها و مشکلاتی که داشتیم فرزندانمان را حوالی دیوارش پیاده می‌نمودیم و می‌رفتیم و مطمئن بودیم جایش امن امن است و هیچ‌کس مزاحمش نیست و برنامه روزانه‌اش آسایش فردایش است میز و صندلی‌های به‌ظاهر خشک و سخت بهترین فرش ضدعفونی شده دنیا بودند اما امروزه فرزندانمان روی نرم‌ترین فرش‌ها و صندلی‌ها کنارمان نشسته‌اند و در کلاسی درس می‌خوانند که ناامن‌ترین کلاس‌ها است و  ته دلمان می لرزد که نکند به ناکجا آباد بروند.

خدایا تو خودت دلها، دنیا و روزگار را دگرگون می کنی اکنون حال کرونا را دگرگون کن تا هر چه را از ما گرفته پس دهد این آشوب و پریشان حالی دانش آموزان و معلم ها را از دلشان بگیر تا دوباره همه دور هم جمع شویم و از بودن و دیدن هم لذت ببریم.