چرایی ضرورت حفظ بقایای گیاهی در توسعه پایدار کشاورزی
پایگاه خبری آوای رودکوف:متأسفانه به‌علت عدم آگاهی و یا نداشتن امکانات لازم و ضرورت‌های زندگی به‌جز استفاده محدود از این مواد، رفتار کشاورزان و صاحبان اراضی و دامداران یا بقایای گیاهی اصولی و منطقی نیست.
برای سهولت کار حاصل کار طبیعت را که باید در چرخه تولید و تکامل خاک و شبکه‌ها، زنجیره‌ها و سطوح غذایی اکوسیستم‌های زراعی قرار گیرد به غلط شخم خورده و چرای مفرط و یا سوزانده می‌شود.
خبرنگار آوای رودکوف دردیدار نزدیک با دکتراحمد بایبوردی از اعضای هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی آذربایجان شرقی چرایی ضرورت حفظ بقایای گیاهی را بررسی نموده است.
- - چرا بقایای گیاهی مهم ترین نقش را در حاصلخیزی خاک دارند؟
بقایای گیاهی به همراه تولید اقتصادی معیاری از کارآیی گیاهان سبز در تبدیل انرژی خورشیدی یا راندمان تبدیل انرژی خورشیدی و انرژی ورودی توسط انسان به انرژی شیمیایی ذخیره شده است.
بدیهی است برای تولید محصولات زراعی نیز انرژی، آب، کود، سم، شخم و سایر مراقبت‌ها و هزینه‌ها به عمل آمده است و هر چند دارای ارزش کمتری هستند، ولی در یک سیستم زراعی پویا و پایدار، نقش مدیریت آنها بسیار مهم و پیچیده است.
تمام مواد گیاهی و جانوری مرده و موجود در خاک مانند بقایای گیاهی، کودهای حیوانی، اجساد مرده جانوران، میکروارگانیسم‌ها و... مواد آلی خاک را تشکیل می‌دهند و در بین این عوامل، بقایای گیاهی مهم‌ترین و بیشترین نقش را در حاصلخیزی و بهره‌وری خاک‌ها بر عهده دارند.
- - عمده ترین مشکل خاک های ایران را چه می دانید؟
حد مطلوب میزان مواد آلی در خاک‌های زراعی را بین ۸-۳ درصد برای رشد مناسب گیاهان تعیین کرده‌اند، درحالی‌که مشکل عمده خاک‌های ایران کمبود موادآلی و در حد یک درصد است.
- - چنددرصد از موادآلی خاک از بقایای گیاهی تشکیل می شود؟
تمام موادآلی موجود در خاک سرانجام در اثر معدنی شدن تجزیه، شکسته و تبدیل به مواد معدنی ساده و قابل استفاده برای گیاهان می‌شوند. ۷۰ درصد مواد آلی خاک‌ها از بقایای گیاهی تشکیل می‌شود.
میکروارگانیسم‌هایی مانند باکتری‌ها، قارچ‌ها و اکتینومیست‌ها موجب تجزیه ترکیبات آلی می‌شوند.
حفظ 30 درصد بقایای گیاهی در سطح خاک سبب افزایش مواد آلی، رطوبت و کاهش تبخیر در دیم‌کاری شده که بهره‌برداری مستمر و افزایش تولید را درپی دارد.
- - به کدام دلایل کارآیی مصرف کودهای شیمیایی درخاک های همراه با بقایا افزایش می یابد؟
پوسیدن کاه و کلش در خاک موجب افزایش ماده آلی خاک شده و این ماده آلی سبب جذب بهتر عناصر غذایی توسط گیاهان می شود و درنهایت کارآیی مصرف کودهای شیمیایی توسط گیاهان افزایش می یابد.
به‌علت فراهم بودن شرایط مطلوب رطوبت، تهویه و حرارت در خاک جوانه‌زنی گیاه بهتر و زودتر انجام می‌شود.
- - بقایای گیاهی چگونه در تضمین سلامت جامعه نقش خواهندداشت؟
استفاده از بقایای گیاهی موجود در باغ‌ها اعم از برگ درختان، بقایای محصولات زیردرختی، علف‌های هرز و ضایعات محصولات باغی به جای کودهای شیمیایی باعث کاهش مصرف سموم، کود و آب و در نهایت تولید محصول سالم و تضمین سلامت جامعه خواهندشد.
- - بقایای گیاهی چگونه مانع فرسایش خاک می شوند؟
وجود بقایای گیاهی در کنار بهبود خواص فیزیکی خاک مانع از فرسایش خاک شده و به این ترتیب خاک با ارزش زراعی در اراضی کشاورزی حفظ می‌شود، بنابراین وجود این بقایای گیاهی در مزارع باعث افزایش تولید محصولات کشاورزی و کاهش هزینه‌ها و درنهایت بهره‌وری بیشتر در بخش کشاورزی می‌شود و از معایب وجود بقایای گیاهی غلات در اراضی کشاورزی، بوجود آمدن یک اکوسیستم زراعی یا کشاورزی یک اکوسیستم مصنوعی و انسان ساخت است که در محیط حالت طبیعی نداشته و منجر به جلب آفات می‌شود.
- - چرا نفوذناپذیری آب در خاک های محتوی بقایای گیاهی افزایش می یابد؟
بقایای گیاهی دراثر جذب انرژی، قطرات باران از فشار تخریبی آن می‌کاهد و درنهایت نفوذناپذیری آب بیشتر و سِله‌بندی کمتر می‌شود.
- ـ به چه دلایلی حفظ بقایای گیاهی منطقی ترین روش اصلاح خاک ها تلقی می شود؟
برای یک کشاورز همیشه صرفه اقتصادی حرف آخر را می‌زند و در شرایط موجود تامین مواد آلی به غیر از بقایای گیاهی و کودهای سبز قابل دسترس برای مصرف‌کننده گران تمام می‌شود، بنابراین منطقی‌ترین روش اصلاح خاک‌ها و تأمین موادآلی آنها حفظ بقایای گیاهی در زمین است.
- گفتگو: مهندس امیرمسعود طایفه سلطانخانی
