بازارسازی کلیدی برای تحول در صادرات غیرنفتی

پایگاه خبری آوای رودکوف-امیر مسعود طایفه سلطانخانی:اگر به دنبال تحول در صادرات غیرنفتی هستیم باید بازارسازی و از صفر شروع کنیم تا با قدرت در بازارهای جهانی حضور پیدا کنیم. به‌طور مثال در مورد بازار فرش به علت تحریم‌های اقتصادی در بازار آمریکا سال‌ها غایب بودیم اکنون که تحریم‌ها برداشته شده است بدون برنامه بازاریابی و بازار‌سازی اساسی نمی‌توانیم جایگاه گذشته خود را به دست آوریم چرا که در این سال‌ها عمده نیاز بازار آمریکا از طریق کشورهای هند و پاکستان تامین شده و توانسته‌اند با کپی‌برداری از فرش‌های ایرانی وضعیت خود را در این بازار تثبیت کنند بنابراین برای اینکه این جایگاه را دوباره به دست آوریم باید بازاریابی جدی در این زمینه انجام دهیم. باید در این زمینه دولت کمک شایانی به صادرکنندگان کند.

نفت هر چه گران تر شود باز این صادرات غیرنفتی است که به عنوان موتور محرکه، فرصت ها را در اختیار اقتصاد ایران قرار می دهد تا از آن فرصت ها برای رفع تهدیدها و به نفع توسعه پایدار و فراگیر و رشد توام با عدالت اجتماعی بهره گیرد.

از جمله راه هاي توسعه اقتصادی در کشورهای نفتي مانند کشور ايران، با يک اقتصاد تک محصولی وابسته به نفت، حرکت شتابان به سوی متنوع سازی و افزايش توانايی صادرات غير نفتی است و اين مهم جز با بررسی همه جانبه عوامل موثر بر صادرات غيرنفتی امکانپذير نيست. در اين مسير به رغم اين که در بسياری از كشورهای توسعه يافته بررسی صادرات و واردات در چارچوب متغيرهای قيمتی مرتبط صورت می پذيرد(در كشور ما نيز اكثر تحليل ها از اين چارچوب فراتر نرفته اند)، اما به نظر می رسد در اقتصاد ايران شرايط نهادی، علمی، تكنولوژيكی و مديريتی تاثيرات بسيار شگرف تری بر روی صادرات خواهند داشت.

در اقتصاد ایران با توجه به اهمیت کاهش وابستگی اقتصاد کشور به درآمدهای ارزی حاصل از صدور نفت خام و نقش صادرات غیرنفتی در کاهش این وابستگی و نیز جایگاه آن در برنامه‌های توسعه اقتصادی کشور، بررسی عوامل تعیین کننده صادرات غیرنفتی و ارائه راهکارهای لازم برای توسعه آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

صادرات به وسیله منافع جانبی قادر است بر بهره‌و‌ری کل عوامل تولید اثر مثبت گذاشته و موجبات افزایش کل تولید اقتصاد را فراهم کند. بخشهای غیرصادراتی نیز به طور غیرمستقیم از دو روش استفاده از خدمات مدیریتی، استراتژی بازاریابی و بهبود تکنولوژی و همچنین توسعه حمل و نقل و ارتباطات و خدمات جانبی به واسطه رشد بخش صادراتی از منافع ناشی از افزایش صادرات بهره‌ می‌برند. غالبا بهره‌وری عوامل صادراتی به دلیل استفاده از نیروی کار متخصص، فناوری‌ برتر و تقویت تحرک عوامل تولید از بهره‌وری بخش غیرصادراتی بالاتر است.

به طورکلی تجارت منجر به افزایش تخصص و کارآیی در بخش های صادراتی شده و در نهایت باعث تخصیص مجدد منابع از بخش های غیرتجاری و غیرکارا به بخش های تجاری می‌شود که این پدیده می‌تواند به رشد تولید کمک کند. رشد صادرات بر رشد تولید اثرات جانبی نظیر افزایش بهره‌وری عوامل تولید، کارآیی در تخصیص منابع، پیشرفت تکنولوژی و استفاده از تکنولوژی های نوین، فراهم آوردن امکان بهره‌گیری از صرفه‌های ناشی از مقیاس و افزایش تخصص نیروی کار را دارد، از این رو می‌توان گفت صادرات، خود به عنوان یک عامل مهم و تأثیرگذار در تولید کل کشور به شمار می‌آید.
بازاریابی و بازارسازی بدون حمایت دولت امکان‌پذیر نیست. در دنیای امروز بازاریابی و تبلیغات حرف اول را در صادرات می‌زند. ما نیز باید به این سمت حرکت و برند‌سازی کنیم. دولت باید در این زمینه به صادرکنندگان کمک کند تا بتواند محصولات خود را در بازارهای جهانی معرفی کند تا مشتریان خاص خود را پیدا کند.

یکی از مشکلات مهم صادرات غیرنفتی به سیاست‌های ارزی برمی‌گردد. این سیاست‌ها به گونه‌ای اعمال شده‌اند که با سیاست توسعه صادرات همخوانی نداشته‌اند. در اقتصاد ایران همواره نرخ ارز سرکوب شده است و اجازه نداده‌ایم که نرخ واقعی ارز مبنای مبادلات تجاری باشد. غیرواقعی بودن نرخ ارز مشکلات جدی برای تمام صادرکنندگان ایجاد کرده است. بالا بودن نرخ سود بانکی، تورم و دوگانگی در پرداخت مالیات از دیگر مشکلاتی هستند که در صادرات غیرنفتی اختلال ایجاد کرده‌اند. به‌رغم اینکه صادرکنندگان از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف هستند اما به اجبار این مالیات را پرداخت می‌کنند. هر یک از این عوامل باعث افزایش قیمت تمام‌شده کالاها می‌شوند و از ناحیه آنها صادرکنندگان بسیار رنج می‌برند.

سیاست توسعه صادرات غیرنفتی به حمایت ویژه دولت نیاز دارد. باید معافیت‌های مالیاتی را افزایش دهد و کمک‌های نقدی را تقویت کند. این در حالی است که شاهدیم دولت حتی تنها کمک نقدی در قالب جایزه صادراتی را متوقف کرده و از پرداخت آن امتناع می‌کند. در مورد برخی کالاهای صادراتی پرداخت جایزه صادراتی ممکن است چندان اثرگذار نباشد اما در مورد کالاهای صادرات غیرنفتی غیر‌وابسته به نفت به ویژه کالاهای سنتی چون فرش این امر نقش حیاتی برای حفظ صادرات آن محصولات دارد. در حال حاضر صادرات فرش ایران با مشکلات اساسی مواجه شده است و کاهش بی‌سابقه‌ای داشته است کمک نقدی به صادرکنندگان این بخش می‌تواند زمینه بهبود وضعیت این نوع صادرات را ایجاد کند یا در مورد صادرات محصولات کشاورزی با ضعف بسته‌بندی مواجهیم.