سایت تحلیلی خبری آوای دنا ( avayedena.com)؛
مهرداد اسماعيلي دانشجوي ارشد روابط بين الملل:انقلاب اسلامی ایران به عنوان نقطه آغاز خیزش بیداری اسلامی در نیمه دوم قرن بیستم، شروع دوره جدیدی از ظهور اسلام با رویكرد سیاسی را برای جهان اسلام نوید داده و پیروزی برجسته‌ترین حركت اسلامی در این دوره، سایر حركتهای اسلامی در جهان اسلام را به تكاپو واداشت. انقلاب اسلامی ایران تاثیرهای گسترده ای را در ورای مرزهای خود داشته و با توجه به پیروان و هواخواهانی كه پیدا كرد و به عنوان یك نیروی قابل محاسبه توسط دولتهای خارجی و همچنین دولتهای منطقه عنوان شده است؛ بدان خاطر كه «انقلاب اسلامی در ایران به دلیل جذابیت شعارها، اهداف، روشها، محتوا، نتایج و سابقه مشترك دینی و تاریخی و شرایط محیط منطقه و بین المللی، پدیده ای تاثیر گذار در جهان اسلام بود .
پس از انقلاب اسلامی، دولتهای اسلامی به درجات متفاوتی احساس کرده اند برای دوام خود نیازمند نوعی مشروعیت دینی و مردمی اند، لذا هر دولت به شکلی برای رفع این نیاز واکنش نشان داده است.
میزان تأثیر و بازتاب انقلاب اسلامی بر همه جوامع اسلامی یکسان و یکنواخت نبوده؛ بلکه با توجه به قرابت های فکری، فرهنگی و جغرافیایی درجه تأثیر آن متفاوت بوده است و چون این انقلاب بر پایه تعالیم دین اسلام و مکتب اهل بیت به پیروزی رسید، زمینه تأثیر گذاری آن با توجه به همین امر متفاوت بود.
کشور تركيه به دلیل همجواری جغرافیایی و نیز به خاطر اشتراکات قومی، زبانی و مذهبی، اهمیت بسزایی برای ایران داشته است و لذا انقلاب اسلامی ایران تاثیر مثبتی بر مردم ترکیه گذارده است به باور بسیاری از تحلیلگران، به قدرت رسیدن اسلامگرایان در ترکیه و شکسته شدن تابوهایی از قبیل منع انتخاب یک اسلامگرا به مسند ریاست جمهوری ترکیه، ممنوعیت حجاب اسلامی و امثال آنها که در طول سال‌های پس از انقلاب اسلامی در این کشور لائیک بوقوع پیوسته، چیزی جز تاثیر معنوی انقلاب اسلامی ایران بر این کشور همسایه نمی‌تواند باشد.
با اين توضيح تاثيرات انقلاب اسلامي ايران بر تركيه در سه حوزه سياسي ،اجتماعي و فكري قابل تبيين است:
1. در حوزه جريانهاي سياسي
به طور کلی سقوط شاه و پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، دولت ترکیه را با بحران مواجه ساخت به نحوی که شرایط داخلی ترکیه کاملاً آشفته و بی‌نظم شد و به نظر رسید که سیاستمداران قادر به اداره امور کشور نیستند، لذا زمینه‌های کودتای نظامی 12 سپتامبر 1980 (21 شهریور 1356) فراهم شد .
در بعد خارجی، انقلاب اسلامی، ترکیه را با دو مشکل امنیتی اساسی مواجه کرد مسئله گسترش جریان بنیادگرایی و مسئله کردها در نهايت اسلامگرایان توانستند در دهه 90 اندیشه سیاسی اسلام را در شکل اسلام سیاسی وارد صحنه سیاسی ترکیه کنند و به یکی از اضلاع مثلث حیات سیاسی ترکیه یعنی نظامیان، سکولارها و اسلامگرایان تبدیل شوند.
2. در حوزه جريان هاي اجتماعي
انقلاب اسلامی بیش از آنکه به عنوان الگویی اجتماعی که قابل تکرار باشد، به مثابه منبعی الهام‌بخش تلقی گردیده که موجب تجدید توان حرکت اسلامی در این جوامع شده است، برخی از جلوه‌های اجتماعی این فرایند در ترکیه عبارتند از:
1ـ1. رفتارهای مذهبی- از جمله رفتارها، رشد رو به افزایش استفاده از پوشش اسلامی توسط زنان است.
2ـ1. جمعیت دینی-در رابطه با گرایش‌های اسلامی در جامعه ترکیه تظاهرات مسلمانان این کشور علیه امریکا و رژیم اشغال‌گر قدس بوده ، راهپیمایی و تظاهرات در حمایت از مردم بوسنی و هرزگوین را مي‌توان اشاره كرد.
بنابراین به صورت خلاصه می توان گفت که "اسلام سیاسی" محصول انقلاب اسلامی است و انقلاب اسلامی موجب شد که جنبش‌های اسلامی، از حالت بالقوه به بالفعل درآیند و به مرحله عینی برسند.
3. در حوزه جنبشهاي فكري تركيه
در بررسي تاثيرات انقلاب بر جنبشها تاثير بر جنبشهاي قومي و روشنفكري قابل اشاره است:
جنبشهاي قومي- کردها- وقوع انقلاب اسلامی بیش از همه بر جنبش ناسیونالیستی کرد تأثیر گذاشت. انقلاب اسلامی بیش از مردم کرد، جنبش کردها را تحت تأثیر قرار داد و آنها را وادار کرد تا در شیوه‌های تبلیغاتی ضدمذهبی خود تجدیدنظر کنند.. این جنبشها در دهه هشتاد به خاطر نزدیکی به انقلاب کمک گرفتن از آن، از برخی از مواضع تند خود عقب‌نشینی کردند. افزون بر این ناسیونالیست‌های کرد دریافتند که احساسات ملی‌گرایانه را می‌توانند در میان کردهایی بسیج کنند که کمتر توسط ارمنی‌ها نمی‌ترسیدند. بدین ترتیب گروهی از علوی‌های کرد هم تحت تأثیر این جنبشها به صف هواداران انقلاب پیوستند.
شيعيان- دامنه اثرپذیری از انقلاب ایران که مبتنی بر آموزشهای تشیع می‌باشد در ترکیه گسترده است. بعد از انقلاب اسلامی تعداد زیادی از جوانان شیعه که در حوزه علمیه شهر مقدس قم تحصیل علوم دینی کرده‌اند به اوطان خود برگشته و با آگاه کردن مردم موجب احیای مذهب اهل بیت شده‌اند.
جنبشهاي روشنفكري - تاثیری را که انقلاب اسلامی می توانست به صورت غیر مستقیم بر این جریانات داشته باشد، می توان در قالبِ اصلی کلی بیان کرد که آن را "جدال با سکولاریسم ناميدظهور جریان های اسلام گرا را به صورت کل، یا جریان های اسلام گرایی که جدال با سکولاریسم را سرلوحه کارخود قرار دادند، مقارن یا پس از انقلاب اسلامی، می توان به نوعی به تاثیرات ارادی و اتوماتیک انقلاب بر این جریان ها تعبیر کرد.
جنبش‌های چپ‌گرا- اسلام گرایان ترکیه، با الهام از شیوه های ایران در مبارزه با مارکسیست ها توانستند بسیاری چپ گرایان ترکیه یا التقاطی‌ها را در جنبش های اسلام گرا جذب کنند. ؛ به طور کل می توان گفت که جنبش‌های چپ گرا پس از وقوع تحرکات انقلابی و پس از انقلاب اسلامی در ترکیه، با انحلال یا جذب در گروه های اسلام گرا به حاشیه رانده شدند.
جنبش های لیبرال- افزایش تحرک در میان جنبش های لیبرال، برای مقابله با اسلام‌گرایی، نتیجه رشد اسلام گرایی در ترکیه است.
جنبشهاي دانشجویی- قدرت گرفتن جنبش دانشجویی در ترکیه، چنان ظهور و بروز یافت که مخالفان اسلام گرایان، به مقابله با آن مجبور شدند. از سویی دیگر، وجود مسئله حجاب در مراکز آموزشی قابل اشاره است. الگوهای رفتاری جنبش دانشجویی، تحت تاثیر انقلاب اسلامی تغییر یافته و غالب فعالیت های آنها در چارچوب اسلام گرایی سیاسی بازتعریف شد.
روشنفکران مسلمان- از اوایل دهه 80 ميلادي، عناصر اسلامی به نحو فعالی، وارد عرصه های مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشور شدند از این رو عرصه روشنفکری ترکیه، عمدتا در دهه 80 ميلادي ، شاهد تفکرهای اسلامی نوگرا بوده است.
بنابر اين: انقلاب اسلامی توانست جنبش های سیاسی اجتماعی موجود در جامعه ترکیه را دچار تحول کند؛ به این معنا که بسیاری نحله ها، نظیر علویان که تا پیش از آن، در عرصه های سیاسی، هیچ گونه تحرکی نداشتند وارد فضای سیاسی جامعه شدند. از سویی دیگر، جنبش هایی که به اسلام گرایی موصوف بودند، پس از انقلاب اسلامی جانی دوباره یافتند و حتی مسلمانان چپ گرا نیز به سمت اسلام سیاسی تمایل یافتند. این تمایلات، نمودهایی در فضای اجتماعی داشته است.
