استانی شدن انتخابات مجلس دغدغه‌ای از مشروطه تا کنون

پایگاه خبری آوای رودکوف- ولی‌الله شجاع‌پوریان:استانی شدن انتخابات مجلس شورای اسلامی یکی از دغدغه های  مهم بخشی از نمایندگان مجلس در دوره‌های مختلف بوده است، سیستم انتخاباتی فعلی کشور در انتخابات مجلس بر اساس آرای حوزه‌های انتخابیه است، در حالی که طراحان ایده استانی شدن انتخابات مجلس، قائل به انتخاب نمایندگان در سطح استان مشابه انتخابات مجلس خبرگان رهبری هستند. گرچه طرح استانی شدن مجلس از دوره ششم و هفتم مجلس بیشتر مورد توجه قرار گرفت و این‌جانب در مجالس مزبور جزو طراحان آن بوده‌ام، اما ردپای منطق استانی بودن انتخابات مجلس از زمان قانون مشروطه مشهود است. در جریان مذاکرات تهیه پیش‌نویس قانون اساسی نیز بسیاری بر  انتخابات استانی تاکید داشتند، اما بازهم ایرادات وارده بر آن مانع تصویب آن شد، در ادامه در جریان بازنگری قانون اساسی، این ایده به صورت جدی‌تر مورد بحث قرار گرفت، اما به جای آن شورای عالی استان‌ها جایگزین استانی‌شدن انتخابات مجلس شد.

موافقان طرح استانی شدن انتخابات مجلس در مجلس پنجم و به‌ویژه مجالس ششم و هفتم این طرح را پیگیری و پس از تصویب در مجلس به شورای نگهبان ارجاع دادند اما ایرادات قانونی و شرعی شورای نگهبان تاکنون مانع تصویب این طرح شده است. خوشبختانه اعضای شورای نگهبان در سال‌های اخیر بر اهمیت و ضرورت استانی شدن انتخابات پی برده‌اند و این شورا با کلیات این قانون موافقت کرده است، اما در برخی جزئیات و نحوه اجرا اشکالات و نواقصی وجود دارد که انتظار می‌رود با توجه به پشتوانه کارشناسی پژوهشکده شورای نگهبان و دغدغه فقها و حقوقدانان این شورا، استانی شدن انتخابات مجلس در آینده‌ نهایی و نظام و مردم از مزایای آن برخوردار شوند.

در مورد مزایای استانی شدن انتخابات، کارشناسان و فعالان سیاسی موارد متعددی را مطرح کرده‌اند و این‌جانب در مقاله پیشین خود چندین مورد از محاسن آن را بر شمردم از جمله تقویت دموکراسی و افزایش نقش و جایگاه احزاب، کاهش هزینه‌های انتخابات، ارتقای دغدغه‌های محلی رای‌دهندگان به مطالبات کلان و ملی، انتخاب افراد سرشناس و شاخص، بی‌تاثیرشدن خرید و فروش رای در حوزه‌های انتخابیه کوچک و کم‌جمعیت، کم‌رنگ شدن شاخص‌های قومی و قبیله‌ای، توجه نمایندگان به وظایف ملی به جای پیگیری مطالبات کوچک محلی از جمله مزایای استانی شدن انتخابات مجلس به شمار می‌روند. 

شاید یکی از دغدغه‌های مخالفان استانی‌شدن انتخابات مجلس کاهش مشارکت و کم‌توجهی نمایندگان به مطالبات شهرهای کوچک و تمرکززدایی است که این معایب با تقویت نهاد شوراها و افزایش نقش و جایگاه آنها در ساختار سیاسی و تصمیم‌گیری کشور قابل جبران است، یعنی نمایندگان مجلس به وظایف ملی خود بپردازند و با افزایش نقش و اثرگذاری شوراها، از سویی نهاد شورا را تقویت کنند و از دیگر سو دغدغه مخالفان استانی شدن انتخابات مجلس را برطرف کنند. امروزه اعضای شوراهای اسلامی شهر و روستا به دلیل عدم اثرگذاری در اداره امور شهرها از اعتماد عمومی لازم برخوردار نیستند و اگر پاره‌ای از نقش و وظایف نمایندگان مجلس در حوزه‌های انتخابیه به اعضای شورای شهر تفویض شود، دغدغه موافقان و مخالفان استانی شدن انتخابات رفع می‌شود.

بررسی سیر تاریخی ایده استانی شدن انتخابات مجلس به دلیل مزایا و شرایط سیاسی کشور اجتناب‌ناپذیر است و به رغم اینکه در دوره‌های زمانی مختلف با ایراد و اشکال مواجه شده، اما هربار با رفع اشکالات به صورت یک مطالبه جدی مطرح شده است، از این‌رو این بار می‌توان با نگاهی کارشناسانه‌تر و ارائه راهکارهای منطقی به این ایده ناتمام پایان بخشید.