صادرات رمز بقای کشور‌ها در بازار‌های جهانی

پایگاه خبری آوای رودکوف-امیرمسعود طایفه سلطانخانی:تجارت خارجی یکی از مؤلفه های مهم در توسعه اقتصادی و منبع تأمین درآمدهای ارزی برای سرمایه گذاری در تکنولوژی جدید و افزایش توان تولیدی اقتصاد کشور است. در سال های اخیر وجود نوسان قیمتی در بازار نفت، درآمد ارزی کشور را با تغییرات زیادی روبرو کرده و اقتصاد کشور را متاثر ساخته است و این مطلب لزوم ایجاد تنوع در محصولات صادراتی و اهمیت و تأکید بر تجارت محصولات غیرنفتی را به وضوح نشان می دهد. در این بین توجه به تجارت بخش کشاورزی با توجه به اهدافی همچون خودکفایی و امنیت غذایی و امکان ارزآوری بالای این بخش اقتصادی حائز اهمیت است. از آن جا که لازمه شکل گیری یک بخش توانمند کشاورزی، اتخاذ سیاست های مناسب است و این سیاست ها بدون شناسایی و تشخیص عوامل مؤثر و مهم نمی توانند اتخاذ شوند.

یکی از مهم ترین و اساسی‌ترین مولفه‌هایی که می‌تواند باعث افزایش توان بخش کشاورزی و پویایی آن بشود این است که به صادرات مازاد محصولات غذایی به کشورهای دیگر بیش از پیش اهمیت دهیم. کشاورزی صادرات محور می‌تواند باعث رونق و تولید در بخش کشاورزی بشود.
یکی از ویژگی‌های مهم بخش کشاورزی در این است که در تامین مواد اولیه به هیچ وجه وابسته به واردات از کشورهای بیگانه نیست و تمامی مواد اولیه بخش کشاورزی در داخل کشور تولید می‌شود بنابراین این بخش باید در زمینه تولید و ایجاد اشتغال و بکارگیری جوانان تحصیل کرده جویای کار بسیار موفق عمل کند.

اگر از صادرات محصولات کشاورزی خارج شویم بازگشت دوباره به بازارهای کشورهای مختلف بسیار سخت خواهد بود. امسال جلوی صادرات بسیاری از محصولات ایران از داخل گرفته شد و مشکل اینجاست که بازپس‌گیری دوباره این بازارها و جلب اعتماد دوباره مشتریان سخت خواهد بود.

در مورد کارهای صنعتی و کشاورزی باب شده است که تولیدکننده خود به فکر صادرات هم می‌افتد و این اتفاق باعث شده است تا بسته‌بندی‌های ناصحیح و کارهای غیرحرفه‌ای در بازارهای صادراتی شکل بگیرد. برای مثال در روسیه یا جاهای دیگر با "گونی" کلم صادر شده بود. زمانی که روسیه واردات محصولات کشاورزی ترکیه را ممنوع کرد برای ایران واقعا فرصت بی‌نظیری بود اما استفاده‌ای از آن نشد، در صورتی که همان موقع باید محصولات کشاورزی به اندازه تفکیک می‌شد و طبق استانداردهای بازار بسته‌بندی و صادر می‌شد.

با توجه به خروج صادرات محصولات کشاورزی از ریل اصلی، بسیاری از صادرکنندگان واقعی که سال ها در این حوزه فعالیت داشتند، از میدان خارج شدند که این امر بر آشفتگی بازار و کمبود محصولات کشاورزی به واسطه حضور تجار خارجی در میادین عمده فروشی و استفاده از کارت های یکبار مصرف دامن زد.

بسیاری از مسئولان بر این باورند که با توجه به ریسک بالای تولید و فساد پذیری محصولات میوه و تره بار، بسیاری از صادرکنندگان به سبب اتخاذ تصمیمات یک شبه و مسائل و مشکلات پیش روی صادرات حاضر به ادامه این امر نیستند، در حالیکه در شرایط فعلی تحریم ارز آوری از اهمیت بالایی در کشور برخوردار است.

صادرات به‌عنوان موتور محرّکه اقتصاد و رمز بقای کشور‌ها در بازار‌های جهانی نقش مهمی را در عرصه اقتصاد ایفا می‌کند. از سوی دیگر، صادرات امکان استفاده از بازار‌های جهانی را برای رشد تولیدات داخلی مهیا می‌کند و بنگاه‌های تولیدی را قادر می‌سازد از محدودیت‌های بازار داخلی رها شوند و با توسعه صادرات بازار‌های جهانی را هدف قرار دهند و از صرفه‌های اقتصادی حاصل از مقیاس تولید بیشتر بهره‌برداری کنند.

صدور کالا و خدمات، مهم‌ترین منبع تأمین درآمد ارزی کشور‌ها محسوب می‌شود و نبض اقتصاد زنده و فعال دنیا را در دست دارد. افزایش رقابت از یک‌سو و تغییرات مداوم از سوی دیگر، کشور‌ها و شرکت‌های مختلف را با شرایط پیچیده‌ای روبه‌رو می‌کند که یادآور نیاز به راهبرد و برنامه‌ریزی بلندمدت است. در این شرایط، شرکت‌ها از راه‌های مختلف می‌کوشند تا کالا‌ها و خدمات خود را در سرتاسر دنیا بفروشند و سود خود را به حداکثر برسانند.

کم‌رنگ شدن مرز‌های تجارت در جهان امروز، علاوه بر گسترش ارتباطات میان ملت‌ها، توجه به موضوع صادرات را برای همه شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی به ضرورتی گریزناپذیر تبدیل کرده است. این پدیده، درک مفهوم بازاریابی صادرات را برای همه فعالان اقتصادی که در اندیشه رشد بنگاه‌های خود هستند، واجد اهمیت می‌نماید. شرکت‌ها و بنگاه‌هایی که در اندیشه گسترش بازار‌های بین‌المللی برای محصول یا خدمات خود هستند، باید ابتدا درباره ورود به بازار صادرات به قطعیت برسند و سپس درباره انتخاب مقاصد صادراتی و روش‌های انجام صادرات به مقاصد تعیین‌شده، جمع‌بندی لازم را انجام دهند. باید توجه داشت که بازاریابی صادرات، تنها به معنی شناسایی خریداران یا واردکنندگان کشور مقصد و ترغیب آن‌ها به ارائه سفارش خرید نیست. بازاریابی صادرات در حقیقت مترادف با اجرای دقیق فرآیند تدوین‌شده در قالب یک راهبرد بازاریابی با هدف کسب موفقیت در بازار‌های بین‌المللی است.

به هر حال، توسعه صادرات و ورود صحیح به بازار جهانی، همچنین حفظ شرایط و ماندگاری در آن جز با یک راهبرد مشخص و پایدار صادراتی به‌دست نمی‌آید. بنابراین، با توجه به ضرورت و اهمیت توسعه فعالیت‌های صادراتی، شرکت‌ها برای بقا و موفقیت در این فعالیت‌ها نیازمند شناسایی عوامل مؤثر بر عملکرد صادراتی خود هستند. میزان موفقیت یک شرکت در امر صادرات را می‌توان با عملکرد صادراتی آن ارزیابی کرد.

صادرات غیرنفتی ازجمله صادرات محصولات کشاورزی، از طریق ارزآوری بیشتر، بـاعث کـاهش وابستگی اقتصاد به درآمد‌های نفتی می‌شود و به واسـطه دسـترسی تولیدکنندگان داخلی به بازار‌های جدید بین‌المللی، تقاضا برای محصولات داخلی و تولید محصولات داخلی را نیز افزایش می‌دهد و موجب افزایش اشـتغال و ارزش افـزوده فعالیت‌های اقتصاد در جامعه می‌شود. در مجموع، صادرات غیرنفتی از کانال‌های مـختلف ازجمله جذب درآمدهای خارجی، افزایش تولید، کاهش هزینه‌های متوسط تولید و برخورداری از صرفه‌های اقتصاد به مقیاس بهره برداری از مـزیت‌های نسبی کشور و یادگیری صادراتی در حین انجام کار موجبات رشد و تـوسعه بیشتر اقتصاد را فراهم می‌آورد.

در ایران به‌کارگیری استعدادها و توانمندی‌های بالقوه و حمایت اصولی و هدفمند از صنایع دارای مزیت کشور مانند صنایع مرتبط با محصولات کشاورزی، می‌تواند گامی مؤثر در راستای توسعه صادرات غیرنفتی باشد. امروزه برای حضور مستمر و چشمگیر در بازار جهانی، عـلاوه بـر مجهز شدن به روش‌های نوین بازاریابی روز دنیا، تولیدات عرضه شده بنگاه‌ها نیز باید از سـطح رقابت‌پذیری مـناسب برخوردار باشند. صنایع مرتبط با محصولات کشاورزی ازجمله صنایع پررونق جهان کنونی اسـت کـه رقابت شدیدی بر آن حاکم است. ایران با توجه به تنوع زیست محیطی و آب‌وهوایی خود، مواد اولیه این صـنعت را بـه وفور در خود جای داده است و در بیشتر موارد دارای مزیت دسترسی به مواد اولیه اسـت؛ بنابراین توجه بیشتر به این صنایع در کـشور بـه‌ویژه درباره تولید محصولاتی که در آن‌ها مزیت رقابتی وجود دارد، کمک شایانی به توسعه صادرات خواهد کرد.
محصولات و فرآورده‌های کشاورزی در صادرات کالا‌های غیرنفتی دارای اهمیت است و با توجه به محدود بودن منابع نفت و گاز کشور و اینکه بیشتر کشور‌های خاورمیانه منابع نفتی دارند، ولی زمینه و امکانات تولید این‌گونه محصولات و فراورده‌های کشاورزی را ندارند، می‌تواند هرچه بیشتر گسترش یابد. وجود عواملی، چون نبود ثبات در مقررات واردات و صادرات مواد غذایی، دریافت عوارض مختلف، نبود حمایت مناسب از صنایع کشاورزی که به سرمایه‌گذاری نکردن بخش خصوصی منجر شده و سبب کم شدن سوددهی، ارزش افزوده و رشد در بخش کشاورزی شده است، نبود تولید برخی از فرآورده‌های صنایع غذایی مطابق با استاندارد‌های ملی و بین‌المللی، تخصص نداشتن نیروی انسانی به‌وﻳﮋه در مدیریت این واحد‌ها و نبود برنامه‌ریزی و آموزش کارکنان و نبود نظام مناسب بازاریابی به‌وﻳﮋه در صادرات، سبب شده است تا عملکرد صاداراتی صنایع غذایی مطابق با ظرفیت واقعی آن نباشد؛ بنابراین علاوه بر بهبود‌هایی که در زمینه‌های اجرایی باید در این امر انجام شود، باید تحقیقات و مطالعات گسترده‌ای نیز در زمینه عوامل مؤثر بر بهبود عملکرد صادراتی این صنایع انجام گیرد تا از خلال آن‌ها مشخص شود که توجه بر کدام‌یک از مؤلفه‌ها می‌تواند بر بهبود عملکرد صاداراتی تأثیرگذار باشد.

تکیه اقتصاد ایران به درآمدهای حاصل از فروش نفت خام و محدود بودن ذخایر نفتی و بنابراین به منظور کاهش وابستگی اقتصاد ایران به صادرات نفت خام و چرخش به سمت اقتصاد چند محصولی در صادرات، جهت گیری سیاست های صادراتی باید به سود کالاهایی تغییر یابد که ایران در آنها مزیت نسبی دارد.