پایگاه خبری آوای رودکوف-سید فرید باقری نیا:سال هاست در کشور، نقد هایی جدّی از سوی کارشناسان، داوطلبان کنکور و خانواده های آنان، به اساسِ سازوکار کنکور وارد می شود.
این روز ها نیز با توجه به تغییرات اساسی صورت گرفته و ابلاغ مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی توسط رئیس جمهور محترم در این باره، و همچنین اعلام نتایج اولیه کنکور سراسری ۱۴۰۱ ، بار دیگر این موضوع در کانون توجهات قرار گرفته است.
تغییر در وضعیت سهمیه ها!
با هدف جبران نابرابری های موجود، سهمیه های گوناگونی برای گروه هایِ مختلف داوطلبان لحاظ شده است. مهم ترین سهمیه موجود، “سهمیه مناطق” است که برای جبران “تفاوت در میزان دسترسی به امکانات” در بین داوطلبانِ مناطق مختلف کشور، لحاظ شده است.
اما یافته های آماری اخیر اثبات می کند که این سهمیه ها اصلا قادر نبوده اند فرآیند کنکور را، آن طور که انتظار می رفته به عدالت نزدیک کنند. آمار ها نشان می‌دهند که سهم دهک های بالای اقتصادی، از قبولی های رشته های پرطرفدار، به طرز معناداری بیشتر از دهک های پایین است.
سعید رضا عاملی ، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی اعلام کرد : «۸۴ درصد قبولی‌های کنکور در رتبه‌های زیر ۳ هزار جزو سه دهک بالای درآمدی هستند. حدود ۸۶ درصد قبولی‌های رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی متعلق به سه دهک بالای اقتصادی بوده و سهم هفت دهک دیگر ۱۴ درصد بوده است.»
دسترسی بهتر داوطلبینِ دهک های بالا، به کتب کمک درسی و همچنین آموزش ها و امکانات خاص، موجب شکل گیریِ رقابتی نابرابر، در عرصه کنکور شده است. لازم به ذکر است، با تورمی شدن اقتصاد کشور در یک دهه اخیر و در نتیجه آن، کاهش قابل توجه توان مالی دهک های پایین تر، این نابرابری ها در بین داوطلبین دهک های مختلف، بیش از پیش، به چشم می آید. متاسفانه بخش قابل توجهی از سوالات تألیف شده در کنکور سالیان اخیر، خارج از محتوای کتب های درسی بوده اند! این امر دانش آموزان را مجبور به فراگیری نکاتی، فراتر از محتوای کتب درسیِ معمول می کند. این در حالی است که کتاب های کمک درسیِ انتشارات مختلف در بازار، قیمت هایی نجومی پیدا کرده اند و دانش آموزان طبقات محروم جامعه، دیگر قادر به خرید این کتاب ها به تعداد لازم و دلخواهشان نیستند.
به نظر می رسد، شرایط موجود باعث شده است که شورای عالی انقلاب فرهنگی، به فکر بازطراحی سهمیه های فعلی بیفتد و زمزمه هایی مبنی بر، در نظر گرفتن سهمیه بر اساس “دهک بندی اقتصادی”، شنیده شود!
“ساعی” دیگر عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، گفت: “حدود ۲۶ نوع سهمیه برای ورود به دانشگاه داریم که شورای عالی انقلاب فرهنگی به سرعت در حال بازطراحی آنها است.” وی افزود : « بخش مهمی از بازنگری سهمیه‌های کنکور مربوط به طبقات جامعه است که باید به خود فرد اختصاص یابد. یکی از ایده هایمان این است که دانش‌آموزان را بر اساس “دهــک ها” دسته بندی کنیم و متناسب با آنها سهم قبولی در دانشگاه‌ها را ایجاد کنیم.»
سهمیه های بحث بر انگیز
علاوه بر مسئله عدم تحقق اهدافِ منظور در لحاظ برخی سهمیه ها، اصل وجود برخی دیگر از آن ها، خود محل بحث و انتقادات فراوان است. اگر چه این سهمیه ها با هدف تحقق هرچه بیشتر عدالت وضع شده اند اما به نظر می رسد وجود برخی از آنان، خود نافی این هدف بوده و به نوعی ایجاد کننده تبعیض است . از این دست میتوان به سهمیه فرزندان اعضای هیات های علمی دانشگاه ها (ایجاد امکان انتقال و تغییر در رشته) و سهمیه ایثارگران اشاره داشت که همواره بحث و جدل فراوان، پیرامون آن ها شکل می گیرد.
در رابطه با سهمیه ایثارگران در آزمون سراسری نیز همواره انتقاداتی مطرح بوده است. اگرچه کمتر کسی است که خود را وام‌دار ایثارگران عرصه جهاد و خانواده محترم این عزیزان نداند و با اصل اعطای امتیازات و تسهیلات لازم به این قشر از مردم که سال ها به واسطه حضور عزیزانشان در جنگ و آثار به جا مانده از آن متحمل سختی و محدودیت های فراوان گشته اند، مخالف باشد. اما شیوه اعطا این تسهیلات و نوع این امتیازات، همواره محل بحث و انتقادات جدی بوده است. منتقدین اعتقاد دارند اگر قرار است تسهیلاتی در حوزه آموزش و تحصیل برای خانواده ایثارگران در نظر گرفته شود باید به گونه ای باشد که این امتیازات، زمینه ی شکوفایی و بروزِ بهتر استعداد آنان را فراهم و موانع به ثمر رسیدن تلاش آنان را رفع کند.
سهمیه فرزندان اعضای هیأت علمی، اگر چه سهمیه قبولی در کنکور نیست اما با ایجاد امکان برای تغییر رشته و انتقال بدون دردسر دانشجو به دانشگاه محل تدریس والدین، به عقیده بسیاری، نوعی “رانت تحصیلی” را برای این گروه فراهم می آورد. فلسفه وجودی این سهمیه ها و تسهیلات، جبران برخی محرومیت ها برای برخی گروه هایی معین است اما مشخص نیست چرا باید برای طیفی که به نظر نمی رسد دچار محرومیت و محدودیتی خاص باشند و حتی از مزیّت رشد در خانواده و محیطی کاملا علمی و توانمند از لحاظ مالی برخوردار بوده اند، این چنین تسهیلاتی در نظر گرفته شود؟!
در رابطه با سهمیه ایثارگران در آزمون سراسری نیز همواره انتقاداتی مطرح بوده است. اگرچه کمتر کسی است که خود را وام‌دار ایثارگران عرصه جهاد و خانواده محترم این عزیزان نداند و با اصل اعطای امتیازات و تسهیلات لازم به این قشر از مردم که سال ها به واسطه حضور عزیزانشان در جنگ و آثار به جا مانده از آن متحمل سختی و محدودیت های فراوان گشته اند، مخالف باشد. اما شیوه اعطا این تسهیلات و نوع این امتیازات، همواره محل بحث و انتقادات جدی بوده است. منتقدین اعتقاد دارند اگر قرار است تسهیلاتی در حوزه آموزش و تحصیل برای خانواده ایثارگران در نظر گرفته شود
علی امرایی عضو کمیسیون آموزش دیده‌بان شفافیت و عدالت، اسفند ۱۴۰۰ در گفت و گو با خبرگزاری فارس، گفت: «دیوان عدالت اداری در سال 1399، بخشی که مربوط به “تغییر رشته” بود را لغو کرد و در سال 1400 بخشی که مربوط به “انتقال” بود را لغو کرد اما شهریور امسال رئیس وقت سازمان سنجش طی نامه‌ای به دانشگاه‌ها اعلام کرد که فرزندان اعضای هیأت علمی در بازه زمانی اشاره شده می‌توانند ثبت‌نام کنند و این نامه خلاف رای دیوان عدالت اداری و خلاف عدالت بود و سازمان سنجش در پاسخ به اعتراض دیده‌بان و کمیسیون اصل 90 اعلام کردند که سازمان سنجش مجری قانون است و شورای عالی انقلاب فرهنگی به ما دستور اجرای مجدد این مصوبه را داده است.»
در نهایت باید منتظر ماند و دید که سرنوشت این امتیازات ویژه، در سال تحصیلی پیش رو چگونه خواهد بود و آیا این رانت تحصیلی همچنان بدون اعتنا به رای دیوان عدالت اداری، باقی خواهد ماند؟!
در رابطه با سهمیه ایثارگران در آزمون سراسری نیز همواره انتقاداتی مطرح بوده است. اگرچه کمتر کسی است که خود را وام‌دار ایثارگران عرصه جهاد و خانواده محترم این عزیزان نداند و با اصل اعطای امتیازات و تسهیلات لازم به این قشر از مردم که سال ها به واسطه حضور عزیزانشان در جنگ و آثار به جا مانده از آن متحمل سختی و محدودیت های فراوان گشته اند، مخالف باشد. اما شیوه اعطا این تسهیلات و نوع این امتیازات، همواره محل بحث و انتقادات جدی بوده است. منتقدین اعتقاد دارند اگر قرار است تسهیلاتی در حوزه آموزش و تحصیل برای خانواده ایثارگران در نظر گرفته شود باید به گونه ای باشد که این امتیازات، زمینه ی شکوفایی و بروزِ بهتر استعداد آنان را فراهم و موانع به ثمر رسیدن تلاش آنان را رفع کند. اما به نظر می رسد شیوه فعلی اعطای این تسهیلات و نوع امتیازات داده شده در قالب سهمیه ایثارگران، بیشتر جبران کننده کمبود استعداد علمی و عدم کوشش لازم “بعضی” از داوطلبینِ خانواده های ایثارگر، در راه کسب موفقیتِ قبولی در کنکور است و به نوعی به جای ایجاد انگیزه برای تلاش مضاعف و پرورش استعداد ها، بیشتر راحت طلبی را در پی داشته است. پیش تر نیز عنوان شد که صرف برخورداری از محیط رشد مناسب، تا چه حد خود به تنهایی و بدون لحاظ هیچ‌گونه سهمیه ای، قادر به افزایش شانس قبولی داوطلبین در آزمون سراسری است.
حال باید دید با اقدامات در حال انجام شورای عالی انقلاب فرهنگی در این زمینه و همچین با ارائه لایحه “ساماندهی سهمیه های ورود به مقاطع مختلف آموزش عالی” از سوی دولت به مجلس شورای اسلامی، چه تغییراتی در وضعیت سهمیه های موجود صورت می گیرد و آزمون های سراسری تا چه حد به عدالت نزدیکتر می شوند؟!
